Wstęp

Wśród licznych chorób uwarunkowanych genetycznie wyróżniamy choroby monogenowe wynikające z nieprawidłowości materiału genetycznego zygoty. Choroby te dziedziczone są zgodnie z prawami Mendla. Powstają w wyniku mutacji w jednym (dziedziczenie autosomalne dominujące) lub obu allelach tworzących parę genów (autosomalne recesywne).

W rozdziale przedstawiono przykłady chorób monogenowych z grupy metabolicznych chorób lizosomalnych. W chorobach tych określona nieprawidłowość przekłada się na niedobór aktywności określonych enzymów lizosomalnych, prowadząc do gromadzenia się metabolitów glikolipidów, sfingomielin czy mukopolisacharydów w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego.

Płuca są jednym z najbardziej istotnych narządów miąższowych gromadzących liczne komórki układu siateczkowo--śródbłonkowego, dlatego często obserwuje się w tych chorobach zmiany płucne. Najczęściej przybierają postać zmian śródmiąższowych. Stopień zajęcia narządu może być różny.

Choroba Gauchera

Definicja

Choroba Gauchera jest rzadką chorobą dziedziczoną autosomalnie recesywnie, polegającą na gromadzeniu się glukocerebrozydów w lizosomach komórek układu siateczkowo--śródbłonkowego.

Występowanie

Choroba występuje u 1 na 60 tys. osób, natomiast wśród Żydów Aszkenazyjskich u 1 osoby na 1000. Częstość występowania typu 1 choroby szacuje się na 1/50 tys. urodzeń, typu 2 na 1/100 tys. urodzeń, typu 3 również na 1/100 tys. urodzeń.

Patogeneza

Choroba powstaje w wyniku mutacji genu kodującego β-glukocerebrozydazę lub w wyniku niedoboru aktywatora proteinowego sapozyny C. Gen dla β-glukozydazy znajduje się w regionie 21q chromosomu 1, a mutacje N370S i L444P związane są z występowaniem zmian płucnych. W przebiegu choroby dochodzi do akumulacji glukozyloceramidu w lizosomach komórek układu siateczkowo-śródbłonkowego. Uszkadza on te komórki i nasila uwalnianie przez nie cytokin i chemokin, potęgujących destrukcję organów. Zaburzenia funkcji makrofagów sprzyjają nawracającym zakażeniom układu oddechowego. Choroba Gauchera charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem ekspresji objawów oraz stopnia uszkodzenia narządów.

Objawy kliniczne

Choroba Gauchera występuje w trzech postaciach klinicznych:

• typ 1 ‒ dotyczy osób dorosłych, jest to postać przewlekła (95% zachorowań)
• typ 2 ‒ postać niemowlęco-neuropatyczna
• typ 3 ‒ postać młodzieńcza.
  
  

Zidentyfikowano również postać związaną z niedoborem aktywatora sapozyny C.

Typ 1

Objawy mogą pojawić się w każdym wieku, od niemowlęcego do dojrzałości. Zachorowania w późniejszym wieku cechują się łagodniejszym przebiegiem. Objawy związane są z uszkodzeniem funkcji szpiku (anemia, trombocytopenia, rzadziej leukopenia), hepato...