Wstęp

Antykoncepcja to zapobieganie zajściu w ciążę w sposób odwracalny. Obok znanych od wieków metod chemicznych i mechanicznych o różnej skuteczności oraz tzw. metod naturalnych, wykorzystujących wiedzę o okresie potencjalnie płodnym w cyklu miesiączkowym, od 1960 r. dostępna jest antykoncepcja hormonalna. Polega ona na podawaniu progestagenów i estrogenów (gamę środków uzupełnił ostatnio pierwszy selektywny modulator receptora progesteronowego) w celu zablokowania owulacji, co zapewnia antykoncepcji hormonalnej nieporównywalnie wysoką skuteczność.

Sposoby oceny skuteczności

Skuteczność antykoncepcyjna definiowana jest jako liczba nieplanowanych ciąż, do jakich dochodzi mimo stosowania danej metody w określonej jednostce czasu.

Wskaźnik Pearla

Najczęściej posługujemy się wskaźnikiem Pearla, który podaje liczbę ciąż na 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcyjną przez rok (czyli 13 cykli). Jest to więc liczba niepowodzeń (ciąż) na 1300 cykli ekspozycji.

Wpływ na wskaźnik Pearla ma nie tylko teoretyczna skuteczność danej metody antykoncepcyjnej, ale wiele innych czynników:

• błędy i trudności związane z jej stosowaniem
• wiek kobiety
• częstość kontaktów seksualnych i okres stosowania metody, bo największą zawodność obserwuje się w początkowym okresie (pierwszy rok).
  
  

Wskaźnik Pearla dla wybranych metod antykoncepcyjnych przedstawia tabela 1.

Wskaźnik kontynuacji

Istotny w ocenie skuteczności metod antykoncepcyjnych jest też wskaźnik kontynuacji, informujący o tym, ile kobiet po roku nadal korzysta z wybranej metody antykoncepcji. Świadczy on o zadowoleniu kobiety i jej partnera, łatwości stosowania metody i nieistotności działań niepożądanych.

Antykoncepcja estrogenowo-progestagenowa (dwuskładnikowa)

Działanie antykoncepcyjne jest skutkiem zablokowania owulacji przez hamowanie wydzielania gonadoliberyny i gonadotropin w wyniku okresowego podawania progestagenu o działaniu antygonadotropowym i estrogenu.

Składnik progestagenowy:

• blokuje uwalnianie hormonu luteinizującego (LH – luteinizing hormone), a więc i znosi szczyt jego wydzielania, co zapobiega owulacji
• zakłóca przemianę endometrium, prowadząc do zaniku gruczołów
• zagęszcza śluz szyjkowy, utrudniając penetrację plemników
• być może zwalnia też perystaltykę jajowodów, co ma znaczenie drugorzędne.
  
  

Istotnym zadaniem składnika estrogenowego oprócz blokowania wydzielania folitropiny (FSH – follicle stimulating hormone) i hamowania wzrastania pęcherzyków jajnikowych jest zapewnienie stabilności endometrium również przez zwiększenie ilości receptorów progesteronowych (PR), a tym samym umożliwienie działania progestagenów.