Wstęp

W leczeniu farmakologicznym nadczynności tarczycy wykorzystuje się leki przeciwtarczycowe – tyreostatyki, zwane również tionamidami, a także β-adrenolityki, preparaty jodu, czasem glikokortykosteroidy, węglan litu i nadchloran potasu lub sodu (tab. 1).

Leczenie jodem promieniotwórczym jest nieoperacyjną metodą radykalnego leczenia zarówno nadczynności tarczycy, jak i wola nietoksycznego.

Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się na stosowaniu soli sodowej lewotyroksyny i sporadycznie trijodotyroniny, omówiono je w rozdziale „Nadczynność tarczycy”.

Tyreostatyki

Są to pochodne tionamidu zawierające grupę sulfhydrylową. Dzielą się na dwie grupy:

• pochodne tiomocznika – propylotiouracyl (6-propylo-2-tiouracyl)
• pochodne imidazolu
  • tiamazol (MMI – 1-metyloimidazolo-2-tiol)
  • karbimazol.
    
    

W Stanach Zjednoczonych stosuje się preparaty propylotiouracylu i tiamazolu, a w większości krajów europejskich i w Azji przede wszystkim tiamazol. W Wielkiej Brytanii i krajach byłej Wspólnoty Brytyjskiej często podaje się analog tiamazolu – karbimazol.

Działanie

Hamowanie syntezy hormonów tarczycy

Tyreostatyki gromadzone są aktywnie w gruczole tarczowym (wbrew gradientowi stężeń). Leki te hamują wstępne etapy syntezy hormonów tarczycy w kilku mechanizmach:

• hamowanie organifikacji jodu (uniemożliwiają tworzenie się kompleksu peroksydaza-jod, współzawodnicząc z resztą tyrozolową o przyłączenie do miejsca aktywnego enzymu; w efekcie peroksydaza utlenia lek zamiast jodować tyrozynę)
• hamowanie sprzęgania jodotyrozyn
• prawdopodobnie także zmiana struktury tyreoglobuliny i hamowanie jej syntezy.
  
  

Tyreostatyki nie wpływają bezpośrednio na wychwyt jodu przez tarczycę ani na uwalnianie hormonów tarczycy z tyreoglobuliny.

Hamowanie konwersji T₄ do T₃

Propylotiouracyl działa również obwodowo – blokuje przekształcanie tyroksyny w trijodotyroninę. Do działania obwodowego nie przywiązuje się dziś istotnego znaczenia, dostępne są bowiem inne leki silnie blokujące konwersję (np. organiczne związki jodu, glikokortykosteroidy).

Działanie immunosupresyjne

Tyreostatyki:

• zmniejszają nacieczenie tarczycy przez limfocyty
• indukują apoptozę limfocytów T wewnątrztarczycowych
• obniżają miano przeciwciał przeciw receptorowi TSH (TRAb)
• zmniejszają stężenie cząsteczek adhezji międzykomórkowej typu 1 (ICAM-1)
• zmniejszają ekspresję antygenów układu zgodności tkankowej HLA klasy II
• zwiększają liczbę limfocytów T supresorowych
• zmniejszają liczbę limfocytów T pomocniczych
• zmniejszają liczbę limfocytów T cytotoksycznych
• zwiększają liczbę supresorowych limfocytów T w krążeniu.