Wstęp

Transformacja nowotworowa jest wieloetapowym procesem zapoczątkowywanym nagromadzeniem mutacji w komórkowym DNA, w szczególności w protoonkogenach i genach supresorowych. Mutacjom sprzyjają intensywne podziały komórkowe oraz niewystarczające mechanizmy naprawcze.

Hormony kontrolujące wzrost i działanie tkanek docelowych mogą przyczyniać się do niekontrolowanego rozrostu i proliferacji komórek:

• hormony steroidowe odgrywają znaczącą rolę w patogenezie nowotworów narządów, których funkcjonowanie od nich ściśle zależy, np. piersi, trzonu macicy i gruczołu krokowego
• hormon wzrostu i insulinopodobny czynnik wzrostowy typu 1 (IGF1 – insulin growth factor 1) pobudzają proliferację komórkową w wielu tkankach i narządach, dlatego również mogą sprzyjać transformacji nowotworowej
• hormony tropowe, regulujące wzrost i funkcję gruczołów dokrewnych, biorą udział w rozwoju nowotworów tych gruczołów, np. hormon tyreotropowy (TSH – thyroid stimulating hormone) w raku tarczycy, a gonadotropiny w raku jajnika
• ostatnie badania wskazują na znaczenie niedoboru witaminy D w rozwoju m.in. raka gruczołu krokowego, piersi i jelita grubego; aktywne metabolity witaminy D hamują proliferację komórek prawidłowych (ale także nowotworowych) i indukują ich ostateczne różnicowanie; receptory dla witaminy D znajdują się we wszystkich tkankach.

Nowotwory hormonowrażliwe

Rak piersi

Epidemiologia

W Polsce, podobnie jak w innych krajach rozwiniętych, rak piersi jest najczęstszym nowotworem u kobiet. Rocznie rozpoznaje się go u ponad 14 000 kobiet (standaryzowany współczynnik zachorowalności wynosi 47,1/100 tys.), a liczba ta stale rośnie. Co roku notuje się ponad 5000 zgonów z powodu raka piersi – jest on najczęstszym nowotworem na liście przyczyn zgonów kobiet. Mimo coraz większej liczby zachorowań liczba zgonów z powodu tego nowotworu utrzymuje się na tym samym poziomie, a to dzięki m.in. badaniom profilaktycznym i coraz lepszym metodom leczenia. Oznacza to poprawę rokowania.

Patomorfologia

Większość nowotworów złośliwych piersi to raki naciekające, w ponad 70% przewodowe, w 5-10% zrazikowe. Punktem ich wyjścia są komórki nabłonkowe, odpowiednio przewodów wyprowadzających lub pęcherzyków gruczołowych. Pozostałą część stanowią inne typy histologiczne raków naciekających oraz raki in situ.

ROLA ESTROGENÓW W PATOGENEZIE

W patogenezie raka piersi istotną rolę odgrywają estrogeny. Z tego powodu do uznanych czynników ryzyka należą:

• hiperestrogenizm
• długotrwała ekspozycja na fizjologiczne stężenia hormonów, tzn.
  • wczesna menarche
  • późna menopauza
  • bezdzietność
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej złożonej z estrogenów i progestagenów.