Wstęp

Jedną z przyczyn zaburzeń gospodarki węglowodanowej są zaburzenia endokrynologiczne. Klasyfikacja American Diabetes Association wymienia 4 podstawowe typy etiologiczne cukrzycy:

• cukrzycę typu 1
• cukrzycę typu 2
• inne swoiste typy cukrzycy
• cukrzycę ciążową.

Do innych swoistych typów cukrzycy zaliczono m.in. cukrzycę w przebiegu endokrynopatii. W tabeli 1 przedstawiono endokrynopatie prowadzące do hiperglikemii, wpływ poszczególnych hormonów na wydzielanie insuliny i przyczyny hiperglikemii.

Mechanizmy prowadzące do wzrostu glikemii w endokrynopatiach są różne: najczęstszym jest przeciwstawne insulinie działanie wydzielanych hormonów na gospodarkę węglowodanową.

W endokrynopatiach może dochodzić do hipoglikemii. Jest ona cechą charakterystyczną insulinomy, ale może mieć też związek z niedoborem glikokortykosteroidów.

W tekście omówiono częstość występowania zaburzeń gospodarki węglowodanowej, mechanizmy, w jakich dochodzi do wzrostu glikemii, oraz metody leczenia hiperglikemii w poszczególnych chorobach.

Akromegalia

Akromegalię powoduje nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu przez gruczolaka przysadki. Charakterystycznymi objawami są:

• powiększenie dłoni i stóp
• powiększenie żuchwy
• poszerzenie szczelin międzyzębowych
• przerost tkanek miękkich, widoczny zwłaszcza w obrębie twarzoczaszki.
  
  

Mimo bardzo charakterystycznych objawów akromegalię rozpoznaje się bardzo późno, często kiedy już rozwinęły się powikłania, w tym cukrzyca i choroby układu krążenia.

Regulacja fizjologiczna

W warunkach prawidłowych uwalnianie hormonu wzrostu jest stymulowane przez hipoglikemię, sen, wysiłek fizyczny, stres i aminokwasy, a hamowane przez hiperglikemię. Działanie hiperglikemizujące hormonu wzrostu jest jednym z mechanizmów korygujących hipoglikemię. Zmiana wydzielania hormonu wzrostu pod wpływem hipoglikemii nie jest ani tak szybka, ani tak ważna jak wyrzut glukagonu czy adrenaliny, za to trwa dłużej. Szczyt wydzielania hormonu wzrostu następuje kilka godzin po hipoglikemii i prawdopodobnie zapobiega przedłużaniu się hipoglikemii.

Fizjologicznie hormon wzrostu największe stężenie osiąga w nocy i nad ranem, co w połączeniu ze zwiększonym porannym stężeniem kortyzolu i adrenaliny odpowiada za zjawisko brzasku (poranną hiperglikemię) u pacjentów z cukrzycą.

Hormon wzrostu w dawkach ponadfizjologicznych początkowo powoduje szybką (po upływie ok. 20-30 min), ale przemijającą reakcję podobną do wywołanej działaniem insuliny (czyli hamuje glukoneogenezę i zwiększa wykorzystanie glukozy w tkankach docelow...