Wstęp

Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego mogą przebiegać z ich nadczynnością, czyli nadmiarem wydzielanych hormonów, lub niedoczynnością, czyli niedostatecznym wydzielaniem hormonów. Rzadziej spowodowane są zmienioną wrażliwością na działanie hormonów.

Podział

Nieprawidłową czynność gruczołu dzieli się na:

• wrodzoną
• nabytą.
  
  

W zależności od miejsca działania czynnika uszkadzającego wyróżnia się zaburzenia:

• pierwotne
• wtórne.

Zaburzenia pierwotne

Pierwotne zaburzenia czynności gruczołu są spowodowane uszkodzeniem samego gruczołu.

Zaburzenia wtórne

• Wtórne zaburzenia czynności gruczołu są spowodowane nadmiernym pobudzeniem bądź brakiem stymulacji przez gruczoł nadrzędny.
• Do tej grupy należy także nadczynność lub niedoczynność trzeciorzędowa, nazywana również centralną. Jest ona wynikiem zaburzeń podwzgórzowych, które skutkują nadmiernym lub niedostatecznym pobudzeniem osi przysadka–gruczoły obwodowe przez odpowiednie liberyny lub statyny podwzgórzowe.
• Wtórna nadczynność lub niedoczynność gruczołu może rozwinąć się także w przebiegu chorób lub pod wpływem czynników pozagruczołowych.

Obraz kliniczny

• Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego mogą przebiegać jako zespoły:
  • pełnoobjawowe
  • utajone (subkliniczne) – z niepełnym zespołem objawów i zmian w badaniach laboratoryjnych.
• W przebiegu niektórych chorób stany nadczynności i niedoczynności gruczołu mogą następować naprzemiennie.
• Krańcowo nasilone zaburzenia hormonalne przekraczające możliwości adaptacyjne organizmu powodują przełomy. Są to stany nagłe, stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia.

Nadczynność gruczołów wydzielania wewnętrznego

Definicja

Nadczynność gruczołu wydzielania wewnętrznego to stan wywołany nadmiarem hormonów wydzielanych przez ten gruczoł.

Przyczyny

Do przyczyn nadczynności gruczołów wydzielania wewnętrznego zalicza się:

• nowotwór gruczołu (pojedynczy lub zespół mnogich nowotworów gruczołów dokrewnych)
• przerost gruczołu
• choroby autoimmunologiczne, w których dochodzi do pobudzenia receptorów stymulujących gruczoł przez przeciwciała
• choroby i czynniki pozagruczołowe
• wzmożoną wrażliwość na działanie czynników stymulujących wydzielanie hormonów
• działania jatrogenne.
  
  

Przyczynami nadmiaru hormonów (bezwzględnego lub względnego) mogą być również:

• ektopowe wydzielanie hormonów
• nadmierna podaż egzogennych hormonów
• wzmożona wrażliwość na działanie hormonów
• zaburzenia metabolizmu hormonów.
  
  

Ponieważ w tych przypadkach nadmiar hormonów nie jest wynikiem wydzielania przez gruczoł, nie można tych stanów uznawać za jego nadczynność.