Wstęp

Określenie incydentaloma nadnercza zostało wprowadzone w piśmiennictwie amerykańskim w celu lapidarnego nazwania guzów wykrytych w badaniu obrazowym wykonywanym z innych wskazań niż choroba nadnerczy. Pojawienie się w literaturze medycznej tej nowej nomenklaturowo jednostki patologicznej zawdzięczamy burzliwemu rozwojowi metod obrazowania, jak ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa (TK) i badanie rezonansu magnetycznego (MR). Wykrycie incydentaloma nadnercza w USG wymaga potwierdzenia w tomografii komputerowej.

Epidemiologia

Średnią częstość przypadkowego wykrywania guzów nadnerczy w tomografii komputerowej ocenia się na ok. 4%. Analiza wieku pacjentów wykazuje, że zmiany te rzadko występują <30 r.ż., znacznie częściej po 70 r.ż. Wynika to ze zwiększonej u osób w wieku podeszłym skłonności do rozwoju zmian wstecznych w naczyniach krwionośnych i powstawania na tym podłożu zmian guzkowych. U kobiet incydentaloma nadnercza występuje 2,5 razy częściej niż u mężczyzn. W badaniach sekcyjnych częstość incydentaloma nadnercza waha się najczęściej od 6 do 8%; w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym na podstawie 5000 kart sekcyjnych oceniono ją natomiast na 4%.

Klasyfikacja

W nadnerczach mogą powstawać:

• guzy nowotworowe (pierwotne i przerzutowe) – najczęstsze
• guzy na tle chorób zapalnych, np. zmiany ziarnicze w przypadku gruźlicy (dawniej często wykrywane obustronnie w przypadku niewydolności nadnerczy) i sarkoidozy
• torbiele (rzadkie)
  • prawdziwe: wysłane nabłonkiem (epitelialne), śródbłonkiem (endotelialne) lub ektopowo obecnym w nadnerczu międzybłonkiem (mezotelialne)
  • rzekome, powstałe w następstwie rozpadu guza lub wylewu krwi, powstają zazwyczaj w obrębie guza nadnercza, tylko wyjątkowo w niezmienionym nadnerczu, np. w zespole wykrzepiania wewnątrznaczyniowego
  • pasożytnicze – głównie bąblowcowe
• zmiany rozrostowe – najczęściej rozrosty guzkowe, choć zdarza się też znaczne powiększenie pseudoguzkowe w przebiegu nieleczonego wrodzonego przerostu nadnerczy.

Patomorfologia

Anatomicznie incydentaloma może wywodzić się z kory (często) lub rdzenia (rzadko) nadnerczy.

Guzy wywodzące się z rdzenia nadnerczy

Guzy rdzenia nadnerczy omówione zostały dokładniej w osobnym rozdziale; ich znajomość jest niezbędna w różnicowaniu postaci przypadkowo wykrytych guzów nadnerczy.

Z rdzenia nadnerczy wywodzą się:

• guzy chromochłonne, czyli barwiaki (phaeochromocytoma)
• guzy z utkania nerwowego (neuroblastoma i schwannoma)
• guzy mieszane (ganglioneuroma i ganglioneuroblastoma).