Wstęp

Na gruczoł tarczowy wpływa wiele leków, w różnych mechanizmach:

• oddziałując na przysadkę i modyfikując wydzielanie TSH
• zmieniając syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy
• wpływając na wiązanie hormonów tarczycy z białkami nośnikowymi
• wpływając na metabolizm tkankowy hormonów tarczycy
• zaburzając wchłanianie z przewodu pokarmowego hormonów tarczycy stosowanych w terapii substytucyjnej lub supresyjnej.

Następstwem działania leków mogą być albo zaburzenia czynności tarczycy, albo tylko zmiany stężeń wydzielanych przez ten gruczoł hormonów, niemające jednak znaczenia klinicznego (tab. 1-5). W tym rozdziale omówiono wybrane leki wpływające na czynność tarczycy. Działanie tyreostatyków, glikokortykosteroidów, β-adrenolityków, nadchloranu potasu i nadchloranu sodu oraz stabilnego i radioaktywnego jodu omówiono w rozdziale poświęconym ogólnym wiadomościom o leczeniu farmakologicznym łagodnych chorób tarczycy. Informacje dotyczące leczenia preparatami hormonów tarczycy znajdują się w rozdziale „Niedoczynność tarczycy”.

Beksaroten

Beksaroten został zaaprobowany przez FDA do leczenia postaci skórnej chłoniaka T-komórkowego. Jest agonistą retinoidowego receptora X. Receptory retinoidowe X i receptory trijodotyroniny regulują transkrypcję podjednostki β TSH. Beksaroten zmniejsza syntezę i wydzielanie TSH, a ponadto nasila wątrobowy metabolizm tyroksyny do trijodotyroniny. Przewlekłe leczenie prowadzi w większości przypadków do wtórnej (czyli centralnej) niedoczynności tarczycy. Eutyreozę można osiągnąć, stosując wysokie dawki lewotyroksyny.

Interferon α 

Interferon α (IFNα), stosowany w wirusowym zapaleniu wątroby typu B, C i w chorobach nowotworowych, stymuluje układ odpornościowy, m.in. limfocyty cytotoksyczne. Działa na tarczycę wielokierunkowo, w sposób:

• pośredni (wpływając na układ immunologiczny) – główny mechanizm
• bezpośredni (wpływając na czynność tyreocytów – hamuje ekspresję tyreoglobuliny zależną od TSH oraz aktywność symportera sodowo-jodowego).

Ryzyko zaburzeń czynności tarczycy podczas leczenia

Do grupy szczególnie zagrożonej rozwojem zaburzeń czynności tarczycy w czasie leczenia interferonem α należą osoby z przeciwciałami przeciwtarczycowymi, zwłaszcza kobiety. Do zaburzeń czynności tarczycy dochodzi u 2,5-40% pacjentów przyjmujących ten lek, średnio po 17 tygodniach (zakres: 4-92 tygodnie) od rozpoczęcia leczenia.

Obraz kliniczny zaburzeń czynności tarczycy podczas leczenia IFNα

Najczęściej stwierdza się destrukcyjne zapalenie tarczycy (50% przypadków), rzadziej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy i chorobę Gravesa-Basedowa.