Definicja

Jadłowstręt psychiczny (AN – anorexia nervosa) jest zespołem psychosomatycznym cechującym się zmniejszeniem masy ciała i innymi następstwami celowego nieprzyjmowania pokarmów. Należy do chorób związanych z zaburzeniami odżywiania, których przyczyną są nieprawidłowości zachowań dotyczących odżywiania i kontroli masy ciała, przebiegające z nieprawidłową oceną własnego wyglądu i lękiem przed przybraniem na wadze. Zaburzenia te upośledzają stan somatyczny i funkcjonowanie psychospołeczne, prowadzą też do zmian metabolicznych i hormonalnych. Warunkiem rozpoznania jest wykluczenie choroby somatycznej i innych chorób psychicznych mogących odpowiadać za objawy.

Epidemiologia

Aż 90% chorych to młode kobiety lub dorastające dziewczęta. Częstość występowania szacuje się na 1-4%, zapadalność roczną na 19/100 tys. wśród dziewcząt i 2/100 tys. wśród chłopców. Szczyt zachorowań przypada na 2 dekadę życia (zapadalność 50/100 tys.). W 10% przypadków do zachorowania dochodzi przed okresem dojrzewania, a w 75% – przed 25 r.ż. W ostatnich 50 latach rosła zapadalność, co wiąże się z wpływem czynników ekonomicznych i kulturowych. Śmiertelność z powodu powikłań szacuje się na 10%.

Rys historyczny

Słowo „anorexia” pochodzi z greki („an” – brak, „oreksis” – apetyt). Zaburzenia zachowania związane z przyjmowaniem pokarmów były znane już w starożytnym Rzymie. Asceza, głodzenie, często prowadzące do śmierci, opisywano też w średniowieczu w żywotach świętych. W XVIII i XIX w. zaburzenia przyjmowania pokarmów, tzn. anoreksję czy bulimię, wiązano z chorobami układu nerwowego lub przewodu pokarmowego. W XX w. kontrowersje budziło różnicowanie jadłowstrętu psychicznego z niedoczynnością przysadki – opisany przez Morrisa Simmondsa zespół braku łaknienia wiązano z niewydolnością tego narządu.

Badania Bekmana z Kliniki Mayo (1948 r.) przyczyniły się do rozróżnienia jadłowstrętu psychicznego od niewydolności przysadki. W 1972 r. Feighner i Russell jako pierwsi sformułowali kryteria rozpoznawania jadłowstrętu psychicznego. Szczegółowe kryteria zostały opublikowane przez American Psychiatric Association w DSM-III, następnie w DSM-III-R i DSM-IV (DSM – diagnostic and statistical manual of mental disorders).

Patofizjologia

Przyczyny

Etiopatogeneza jadłowstrętu psychicznego nie w pełni jest wyjaśniona. Podkreśla się rolę czynników:

• genetycznych
• neurobiologicznych (neuroprzekaźniki, peptydy biorące udział w kontroli łaknienia)
• psychologicznych (teoria poznawczo-behawioralna).