Wstęp

Choroby gruczołu tarczowego są najczęstszymi endokrynopatiami u dzieci i młodzieży. U osób >15 r.ż. manifestują się podobnie jak u dorosłych, natomiast u młodszych, zwłaszcza przed okresem dojrzewania, obraz kliniczny jest odmienny, ponieważ stan czynnościowy tarczycy wpływa na rozwój układu nerwowego (szczególnie w okresie płodowym oraz w pierwszych 3 latach życia), metabolizm, wzrastanie i dojrzewanie. Jeśli rozpoznanie choroby (a w konsekwencji także leczenie) jest opóźnione, w wielu przypadkach następstwa są nieodwracalne, dlatego niezwykle istotna jest wczesna diagnostyka i leczenie chorób tarczycy w okresie rozwojowym.

Wiele chorób tarczycy ma charakter dziedziczny, dlatego istotne znaczenie ma wywiad rodzinny.

Wole miąższowe (proste)

Definicja

Wole miąższowe obojętne (proste) to równomierne, rozlane powiększenie gruczołu tarczowego, bez zaburzeń jego czynności. Konsystencja gruczołu jest zwykle miękka.

OCENA WIELKOŚCI WOLA

Badanie przedmiotowe pozwala na zaklasyfikowanie wielkości tarczycy zgodnie z kryteriami WHO w skali 0-2 (patrz rozdział „Wole miąższowe obojętne i zespół zaburzeń z niedoboru jodu”). Dokładną ocenę wielkości i morfologii tarczycy umożliwia badanie ultrasonograficzne. Normy objętości tarczycy u dzieci według WHO i International Council for Control of Iodine Deficiency Disorders (1997 r.) przedstawia tabela 1.

Przyczyny

Przyczyny wola prostego u dzieci to:

• niedobór jodu w diecie
• łagodna dyshormonogeneza (niepowodująca niedoczynności tarczycy) – czynnik rodzinny odpowiadający za rozwój wola (najczęściej guzowatego) zwykle przed 25 r.ż.
• zespoły oporności na hormony tarczycy
• czynniki wolotwórcze w pożywieniu – maniok, kalafior, brukselka, kapusta, rzepa (mają one znaczenie na obszarach, gdzie są podstawą żywienia, zwłaszcza jeśli jednocześnie występuje niedobór jodu w diecie)
• niektóre leki (np. psychotropowe).
  
  

W okresie pokwitania najczęstszą przyczyną jest tzw. wole młodzieńcze – w okresie dojrzewania u niektórych osób tarczyca powiększa się; u wielu z nich w poźniejszych okresach życia rozpoznaje się wole guzkowe lub chorobę autoimmunologiczną tarczycy.

W okresie pokwitania wole proste najczęściej występuje u dziewcząt, do czego przyczynia się następujący pod wpływem estrogenów wzrost stężenia globuliny wiążącej tyroksynę (TBG) i w konsekwencji spadek stężenia wolnej tyroksyny. W tym okresie uwzględnić trzeba także sam proces wzrastania organizmu.

Niedobór jodu

Przed 1997 r. najczęstszą przyczyną wola prostego był niedobór jodu. Od 1997 r. obowiązuje w Polsce jodowanie soli kuchennej (w ilości 30 mg KI/kg soli), dlatego dziś przed rozpoznaniem wola prostego z niedoboru jodu i rozpoczęciem leczenia prepar...