Wstęp

Otyłość jest przewlekłą chorobą prowadzącą do rozwoju zaburzeń metabolicznych i powikłań ze strony układu krążenia i wielu narządów. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) osiąga rozmiary epidemii, zwłaszcza w krajach wysoko uprzemysłowionych i rozwijających się. Jest to skutek szybko zachodzących zmian demograficznych i socjoekonomicznych wpływających na styl życia i zwyczaje żywieniowe. Problem otyłości dotyczy już nie tylko dorosłych, ale także w coraz większym stopniu dzieci i młodzieży.

Walka z tą chorobą jest trudna, gdyż ukształtowany w czasach pierwotnych genotyp człowieka sprzyja raczej magazynowaniu energii niż jej wydatkowaniu. Dlatego potrzebne są energiczne działania prewencyjne mające zmniejszyć rozpowszechnienie otyłości. Na wielokierunkowe postępowanie składają się modyfikacja diety i zachowań, z naciskiem na większą aktywność fizyczną, oraz farmakoterapia i operacje bariatryczne.

Definicje i kryteria rozpoznawania

Otyłość

Definicje WHO

WHO za otyłość uważa nieprawidłowe i/lub nadmierne nagromadzenie tłuszczu mogące niekorzystnie wpływać na zdrowie. W zależności od lokalizacji nadmiaru tkanki tłuszczowej rozróżnia się otyłość brzuszną (centralną) i pośladkowo-udową (gynoidalną).

Rozpoznawanie na podstawie BMI

Miernikiem otyłości jest wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index), czyli iloraz ciężaru ciała i kwadratu wzrostu (kg/m²). Według WHO:

• gdy BMI wynosi 25-29,9 kg/m² – rozpoznaje się nadwagę
• gdy BMI wynosi 30-39,9 kg/m² – rozpoznaje się otyłość
• gdy BMI przekracza 40 kg/m² – rozpoznaje się otyłość olbrzymią.

Rozpoznawanie na podstawie obwodu talii

Pomiaru obwodu talii dokonuje się w połowie odległości między dolnymi łukami żeber a górnymi krawędziami talerzy kości biodrowych. Kryteria rozpoznania zależą od czynników geograficznych i etnicznych. W populacji europejskiej otyłość rozpoznaje się, gdy obwód talii wynosi >80 cm u kobiet i >94 cm u mężczyzn.

Rozpoznawanie na podstawie WHR

Otyłość można rozpoznać na podstawie stosunku obwodu talii do obwodu bioder, czyli współczynnika talia-biodro (WHR – waist-hip ratio). O otyłości u kobiet świadczy WHR >0,8, a u mężczyzn >1,0.

Definicja Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego

Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne określa otyłość jako stan nadmiernego nagromadzenia tkanki tłuszczowej, powodujący cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę i zwyrodnienie wielostawowe. Za kryterium rozpoznania przyjmuje BMI ≥30 kg/m².

Zespół metaboliczny