Wstęp

Nadnercza są narządem parzystym, położonym zaotrzewnowo, leżącym ponad górnymi biegunami nerek. Każde nadnercze jest zbudowane z 2 części: kory – położonej zewnętrznie – i rdzenia – położonego wewnętrznie. Części te różnią się pochodzeniem embrionalnym i wydzielają inne hormony. Kora nadnerczy jest narządem niezbędnym do życia. Wydziela hormony określane mianem kortykosteroidów, dzielące się na 3 grupy: glikokortykosteroidy, mineralokortykosteroidy i androgeny. Najważniejszą rolę biologiczną wśród działających wielokierunkowo glikokortykosteroidów odgrywa kortyzol. Zapewnia równowagę metaboliczną w podstawowych warunkach i umożliwia adaptację do stresu.

Hormony kory nadnerczy mają budowę steroidową, a proces ich wytwarzania to steroidogeneza. Nazwa pochodzi od steranu, czteropierścieniowego związku chemicznego, który nie pełni żadnej funkcji biologicznej i którego budowę przedstawia rycina 1.

Embriologia

Dwie główne części nadnercza rozwijają się z różnych listków zarodkowych: kora z mezodermy, a rdzeń z ektodermy.

Kora nadnercza płodu, wykształcona w pierwszych miesiącach życia, różni się istotnie od kory wykształconej w okresie postnatalnym. Ma istotny udział w rozwoju zarodka. Rozwój kory nadnerczy rozpoczyna się około 4-5 tygodnia życia płodowego. Najpierw namnaża się nabłonek mezotelialny jamy ciała pomiędzy krezką grzbietową a grzebieniami płciowymi. Następnie nabłonek ten wnika do otaczającej mezenchymy, gdzie przekształca się w duże komórki o silnie kwasochłonnej cytoplazmie. Tak powstaje kora pierwotna, zwana też korą płodową.

Pod koniec 12 tygodnia dochodzi do ponownego namnażania się komórek nabłonka mezotelialnego. Wnikają one w okolicę kory pierwotnej i prawie całkowicie ją otaczają. W ten sposób tworzą korę pierwotną. Komórki kory ostatecznej są mniejsze i bardziej zasadochłonne.

Ultrastrukturalnie komórki obu warstw kory (płodowej i ostatecznej) mają cechy typowe dla komórek produkujących hormony. W okresie zarodkowym nadnercze rośnie bardzo szybko i pod koniec 2 miesiąca jest znacznie większe niż nerka. Potem tempo wzrostu zwalnia. U noworodka nadnercza stanowią ⅓ wielkości nerek. W drugim miesiącu po urodzeniu zmniejsza się objętość kory nadnerczy. Powodem jest gwałtowne zanikanie kory płodowej (pozostaje tylko część siatkowa, która przekształca się w warstwę siatkowatą). W tym samym czasie z komórek kory ostatecznej zaczynają rozwijać się warstwy pasmowata i kłębkowata.

Proces ostatecznego różnicowania się warstw kory trwa aż do czasu pokwitania.