Układ podwzgórzowo-przysadkowy w okresie ciąży

Znaczenie dla płodności

Do fizjologicznego zajścia w ciążę niezbędna jest prawidłowa czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Konieczne jest zachowanie prawidłowego pulsacyjnego wydzielania podwzgórzowego gonadoliberyny (GnRH – gonadotropin-releasing hormone) stymulującej zależne od fazy cyklu miesięcznego pulsacyjne wydzielanie przysadkowych gonadotropin (odpowiedzialnych za dojrzewanie, wzrost i pęknięcie pęcherzyka Graafa oraz owulację). Po zapłodnieniu wpływ tego układu na ciążę jest już niewielki. Podstawowe znaczenie zyskuje ciałko żółte, wydzielające progesteron niezbędny dla zagnieżdżenia, a następnie łożysko, syntetyzujące i uwalniające poza progesteronem inne hormony, neurohormony i białka związane z ciążą (tab. 1).

Wpływ łożyska na przysadkę. Hormony łożyskowe

Łożysko jest gruczołem wydzielania wewnętrznego, funkcjonującym w dużej mierze samodzielnie, wykazującym aktywność neurohormonalną i tropową, który imituje w pewnym stopniu układ podwzgórzowo-przysadkowy, a w części nawet gonadowy.

Wysokie stężenie produkowanego przez łożysko estradiolu pobudza transkrypcję genu prolaktyny w przysadce oraz tłumi wydzielanie podwzgórzowej dopaminy hamującej uwalnianie prolaktyny (PRL) (ryc. 1). Wskutek tego następuje fizjologiczne powiększenie przysadki (nawet o ok. 50%), zwiększa się liczba i objętość przysadkowych komórek laktotropowych (ryc. 2).

Istotnie rośnie stężenie prolaktyny, nawet do 200-400 μg/l tuż przed porodem (norma u kobiety niebędącej w ciąży ≤25 μg/l). Obserwuje się dużą zmienność stężeń tego hormonu, ale z zachowanym rytmem dobowym. Średnie stężenie PRL w fizjologicznej ciąży utrzymuje się na poziomie ok. 150 μg/l. We własnych badaniach, obejmujących grupę 36 zdrowych kobiet, obserwowałem wzrost stężenia PRL w I trymestrze ciąży średnio do 44,5 μg/l, w II trymestrze do 69,7 μg/l, a w III do 229 μg/l.

Łożysko wydziela także:

• hormon wzrostu (pGH – placental growth hormone)
• insulinopodobny czynnik wzrostowy typu 1 (IGF1 – insulin-like growth factor 1)
• ludzki laktogen łożyskowy (hPL – human placental lactogen)
• somatoliberynę (GHRH – growth-hormone-releasing hormone).