Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Endokrynologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Hiperkalcemia

Waldemar Misiorowski

WSTĘP

Wapń ma zasadnicze znaczenie dla podziałów komórkowych, integralności błony komórkowej, adhezji komórek, przewodnictwa nerwowego i nerwowo-mięśniowego, kurczliwości mięśni, kontroli procesów metabolicznych, immunologicznych i krzepnięcia. Dlatego też jego stężenie w płynie zewnątrzkomórkowym jest ściśle kontrolowane i utrzymywane w wąskim zakresie.

Stężenie wapnia we krwi

Wapń we krwi jest częściowo związany z białkami osocza (ok. 45%), głównie z albuminą, częściowo z małymi anionami (ok. 10%) – fosforanami, cytrynianami, a częściowo pozostaje w formie wolnej, zjonizowanej (ok. 45%). Chociaż jedynie w tej ostatniej formie wapń jest metabolicznie aktywny, tzn. transportowany do wnętrza komórek i zdolny do aktywacji procesów komórkowych, to najczęściej ocenia się całkowite stężenie wapnia w surowicy.

Definicje

  • Prawidłowe całkowite stężenie wapnia w surowicy (normokalcemia) zawiera się w przedziale między 8,5 a 10,5 mg/dl (2,12-2,62 mmol/l) – choć normy mogą różnić się nieznacznie między poszczególnymi laboratoriami.
  • Hiperkalcemia to całkowite stężenie wapnia w surowicy krwi >10,5 mg/dl (2,62 mmol/l).
  • Prawidłowy zakres stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy to 4,65-5,25 mg/dl (1,16-1,31 mmol/l).

Czynniki wpływające na stężenie wapnia we krwi

  • W przypadku znacznych wahań stężenia białek osocza (a zwłaszcza albuminy) stężenie całkowite wapnia może istotnie się zmieniać, podczas gdy stężenie wapnia zjonizowanego pozostaje względnie stabilne.
  • Zmiany pH krwi mogą zaburzać dynamiczną równowagę pomiędzy wapniem zjonizowanym a związanym z albuminą:
    • kwasica utrudnia wiązanie wapnia z albuminą i zwiększa frakcję wolną
    • zasadowica nasila wiązanie wapnia z albuminą i zmniejsza stężenie wapnia zjonizowanego.

Dlatego w przypadku istotnych nieprawidłowości stężeń białek osocza lub zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej wskazana jest bezpośrednia ocena stężenia wapnia zjonizowanego.

Fizjologia homeostazy wapniowej

Główną rolę w utrzymywaniu homeostazy wapniowej pełnią szkielet, przewód pokarmowy i nerki:

  • z przeciętnej podaży wapnia w diecie rzędu 1000 mg/24 h wchłania się mniej więcej 200 mg
  • w ciągu doby około 10 g wapnia zostaje przefiltrowane w nerkach do moczu pierwotnego, z czego większość ulega reabsorpcji, a tylko około 200 mg zostaje wydalone; prawidłowe wydalanie wapnia w moczu waha się od 100 do 300 mg/24 h (2,5-7,5 mmol/24 h)
  • głównym rezerwuarem wapnia jest szkielet, zawierający około 1 kg tego pierwiastka; w prawidłowych warunkach w wyniku remodelingu kostnego około 500 mg wapnia jest ze szkieletu w ciągu doby uwalniane i tyle samo do szkieletu inkorporowane (ryc. 1).