Wstęp

Ginekomastia, czyli łagodny rozrost tkanki gruczołowej sutka u mężczyzny, stanowi częsty problem kliniczny. Liczba pacjentów z ginekomastią wzrasta, co może być spowodowane zarówno zwiększającą się częstością jej występowania, jak również większą wagą, jaką mężczyźni przykładają do swego wyglądu. Coraz częstsze występowanie ginekomastii może wiązać się z narastającym problemem nadwagi i otyłości w społeczeństwie, obecnością w środowisku coraz większej liczby związków wpływających na układ endokrynny (endocrine disruptors) lub innych, nieznanych czynników.

Ginekomastia jest objawem zaburzonej równowagi pomiędzy estrogenami i androgenami, które oddziałują na tkankę gruczołową sutka. Dokładne badanie podmiotowe, przedmiotowe, badania hormonalne i w wybranych przypadkach obrazowe mogą pozwolić na ustalenie przyczyny zaistniałych zaburzeń hormonalnych i wykluczenie poważnych chorób. Jednak prawie w połowie przypadków nie udaje się ustalić przyczyny przerostu sutków i rozpoznaje się ginekomastię idiopatyczną.

Podstawowe znaczenie w ginekomastii ma leczenie przyczynowe. Jeśli jest nieskuteczne, a także w ginekomastii idiopatycznej, wskazana może być (jeśli ginekomastia stanowi duży problem psychologiczny i kosmetyczny) próba zastosowania selektywnego modulatora receptora estrogenowego (np. tamoksyfenu) lub inhibitorów aromatazy albo leczenie operacyjne w celu poprawy jakości życia.

Definicja

Ginekomastia jest łagodnym, jedno- lub obustronnym rozrostem tkanki gruczołowej sutka u mężczyzny, wynikającym z proliferacji nabłonka przewodów oraz rozrostu i obrzęku zrębu (ryc. 1).

Epidemiologia

Częstość występowania różnego stopnia ginekomastii w populacji dorosłych mężczyzn szacuje się na ponad 30%, a w okresie noworodkowym, dojrzewania płciowego i starzenia (tzw. ginekomastia fizjologiczna) nawet na 70%. U noworodków obecność wyczuwalnej tkanki gruczołowej sutków jest zjawiskiem powszechnym. Znaczną ginekomastię, której może towarzyszyć mlekotok, stwierdza się u 30-40% noworodków. W okresie dojrzewania płciowego ginekomastia pojawia się przejściowo nawet u 75% chłopców (średnio w 13-14 r.ż.) i u większości (ponad 90% przypadków) ustępuje samoistnie w ciągu roku. Kolejny szczyt występowania ginekomastii występuje po 50 r.ż. Dotyczy wówczas 55-70% mężczyzn.

Ginekomastię potwierdzoną badaniem histopatologicznym opisuje się w około 40% sekcji mężczyzn (i w ponad 60% w grupie między 60 a 69 r.ż.).

Embriologia i histologia

Zawiązki gruczołów sutkowych, brodawki sutkowe i ich otoczki powstają u obu płci z ektodermy, około 7 tygodnia życia płodowego. Gruczoł sutkowy składa się z wysłanych jednowarstwowym nabłonkiem gruczołowym, promieniście ułożonych zrazików, złożony...