Definicja

Glikokortykosteroidoterapia to stosowanie glikokortykosteroidów w celach leczniczych. Może to być podawanie:

• naturalnych hormonów kory nadnerczy w dawkach fizjologicznych w celach substytucyjnych (w niedoczynności kory nadnerczy)
• syntetycznych glikokortykosteroidów w celu:
  • hamowania rozwoju zapalenia
  • uzyskania immunosupresji
  • stymulacji produkcji surfaktantu w płucach płodu w zagrażającym porodzie przedwczesnym.

Czynniki wpływające na aktywność leku

Działanie lecznicze glikokortykosteroidów w dawkach ponadfizjologicznych zależy od:

• budowy chemicznej cząsteczki
• siły wiązania z receptorem
• postaci leku
• miejsca podania
• właściwości farmakokinetycznych, w tym:
  • wchłaniania z miejsca podania
  • frakcji związanej z białkami
  • metabolizmu glikokortykosteroidow
  • szybkości eliminacji leku z ustroju.

Budowa cząsteczki

Syntetyczne analogi kortyzolu odróżnia od kortyzolu obecność podwójnych wiązań i dodatkowych łańcuchów bocznych. Pochodne zawierające grupę ketonową w pozycji C11 (kortyzon, prednizon) są nieczynne biologicznie i dopiero redukcja do grupy hydroksylowej (hydrokortyzon, prednizolon) powoduje ich aktywację.

Większość syntetycznych analogów kortyzolu działa silniej przeciwzapalnie i immunosupresyjnie niż kortyzol i ma mniejsze powinowactwo do receptora mineralokortykosteroidowego. Należą do nich pochodne zawierające dodatkowe wiązanie między 1 i 2 atomem węgla (np. prednizon, prednizolon, metyloprednizolon) czy posiadające dodatkową grupę metylową w położeniu 6α (np. metyloprednizolon). Wprowadzenie atomu fluoru w położeniu 9α również znacznie zwiększa działanie przeciwzapalne, jednocześnie jednak nasila wpływ na gospodarkę mineralną (np. fludrokortyzon).

Właściwości farmakokinetyczne

Glikokortykosteroidy dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego oraz z miejsca aplikacji po podaniu miejscowym. Przy podawaniu leku na duże powierzchnie, zwłaszcza gdy skóra jest uszkodzona lub pokryta opatrunkiem okluzyjnym, a także w warunkach terapii przewlekłej istnieje ryzyko zwiększonego wchłaniania leku z miejsca podania i wywoływania efektów ogólnoustrojowych.