Definicje

Wydzielanie wewnętrzne

Wydzielanie wewnętrzne (endokrynia, wydzielanie dokrewne) polega na uwalnianiu cząsteczek sygnałowych (hormonów) do krwi. Z krwią hormony docierają do odległych komórek, określanych jako docelowe.

Hormon

Hormony można zdefiniować jako chemiczne nośniki informacji przekazywanej między komórkami. Ta szeroka definicja różni się od klasycznej, która obejmuje jedynie aktywne biologicznie substancje uwalniane na drodze wydzielania wewnętrznego.

Inne rodzaje wydzielania

Oprócz wydzielania dokrewnego istnieją inne rodzaje wydzielania (ryc. 1):

• parakrynne – gdy uwalniane z komórek cząsteczki sygnałowe działają na okoliczne komórki bez udziału krwiobiegu
• jukstakrynne – kiedy za pośrednictwem sygnału chemicznego oddziałują na siebie dwie sąsiadujące komórki; szczególnym przypadkiem wydzielania jukstakrynnego jest neurotransmisja w synapsach – cząsteczka sygnałowa (neuroprzekaźnik) uwolniona z zakończenia nerwowego do szczeliny synaptycznej działa na błonę postsynaptyczną
• intrakrynne – gdy hormony wywierają efekty biologiczne wewnątrz komórki, w której zostały wytworzone
• autokrynne – gdy hormon po uwolnieniu z komórki, w której jest syntetyzowany, oddziałuje na nią samą za pośrednictwem receptorów.

Struktura układu endokrynnego

Hormony są wydzielane przez:

• gruczoły wydzielania wewnętrznego
• rozproszone komórki endokrynne
• komórki narządów, które nie należą do układu endokrynnego.

Gruczoły wydzielania wewnętrznego

Gruczoły wydzielania wewnętrznego (gruczoły dokrewne, endokrynne) to narządy wyspecjalizowane w produkcji i wydzielaniu hormonów. Ich wspólną cechą morfologiczną jest silne unaczynienie oraz brak przewodów wyprowadzających wydzielinę. Różnią się tym od gruczołów wydzielania zewnętrznego (egzokrynnych), co odzwierciedlała ich dawna nazwa – gruczoły bezprzewodowe.

Klasyczne gruczoły dokrewne

Do klasycznych gruczołów dokrewnych zalicza się:

• część gruczołową przysadki
• tarczycę
• przytarczyce
• nadnercza
• szyszynkę.

Narządy o funkcji endokrynnej i egzokrynnej

Trzustka

Część endokrynną trzustki stanowią skupienia komórek zwane wyspami trzustkowymi lub wyspami Langerhansa.

Jajniki i jądra

Jajniki i jądra produkują komórki płciowe; część ich miąższu ma charakter endokrynny. Funkcję wydzielniczą pełnią:

• komórki warstwy ziarnistej i komórki osłonkowe oraz komórki ciałka żółtego w przypadku jajnika
• komórki śródmiąższowe (Leydiga) i komórki Sertolego w przypadku jądra.

Rozproszony układ endokrynny