Wstęp

Gruczoł tarczowy (glandula thyroidea), zwany powszechnie tarczycą, jest największym gruczołem wydzielania wewnętrznego u człowieka. Jest to narząd bardzo ważny dla życia. W tarczycy są syntetyzowane i wydzielane hormony – jodotyroniny, które regulują rozwój fizyczny i umysłowy człowieka i najogólniej mówiąc biorą udział w przemianie materii. Poza tym tarczyca produkuje kalcytoninę – hormon biorący udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Embriologia

Tarczyca rozwija się najwcześniej ze wszystkich gruczołów dokrewnych. Zawiązek tarczycy pojawia się już 24 dnia po zapłodnieniu. Jest nim zgrubienie endodermy uwidaczniające się w dnie gardła pierwotnego, tuż za wzgórkiem nieparzystym, będącym zawiązkiem języka. Zgrubienie to tworzy następnie uchyłek tarczycy, który wraz z wydłużaniem się zarodka przemieszcza się do szyi poniżej kości gnykowej. Przez cały ten czas pozostaje on w związku z rozwijającym się językiem i łączy się z nim poprzez przewód tarczowo-językowy (ductus thyroeglossus), którego ujście znajduje się w otworze ślepym (foramen caecum). Przewód tarczowo-językowy wcześnie traci swoje światło, rozpada się, a następnie zanika.

Wędrówka zawiązka tarczycy

Pod koniec 5 tygodnia życia grupa komórek endodermy odłączona od przewodu tarczowo-językowego już jako izolowana tarczyca kontynuuje schodzenie wzdłuż szyi. W 7 tygodniu rozwoju tarczyca jest już uformowana (pod postacią dwóch płatów i cieśni) i osiąga ostateczne położenie do przodu od chrząstki pierścieniowatej i tchawicy.

Listki zarodkowe tworzące tarczycę

Początkowo formującą się tarczycę stanowią jedynie komórki endodermy. Do endodermy wnika następnie mezenchyma i dzieli zawiązek na sznury komórek, które następnie, koło 10 tygodnia, tworzą pierwsze pęcherzyki tarczycowe. Pomiędzy 10 a 12 tygodniem rozwoju zarodka w świetle pęcherzyków pojawia się koloid. Liczne badania wskazują, że tyreoglobulina zaczyna być syntetyzowana przez komórki na wczesnych etapach rozwoju tarczycy, jeszcze przed formowaniem się pęcherzyków.

Komórki C tarczycy są pochodzenia ektodermalnego i wnikają do jej zawiązka z grzebieni nerwowych.

Zaburzenia rozwojowe

W warunkach prawidłowych przewód tarczowo-językowy zanika, a jego naturalną pozostałością jest otwór ślepy języka i niekiedy płat piramidowy tarczycy. Czasem jednak fragmenty przewodu pozostają, tworząc torbiele lub zatoki przewodu tarczowo-językowego. Mogą się one znajdować u podstawy języka oraz na szyi powyżej i poniżej kości gnykowej. Jest to najczęstsze zaburzenie rozwojowe związane z tarczycą.