Wstęp

Przysadka jest niewielkim (ok. 15 × 10 × 6 mm) gruczołem wydzielania wewnętrznego, położonym w zagłębieniu kości klinowej zwanym siodłem tureckim. Składa się z płata przedniego (części gruczołowej) i płata tylnego (części nerwowej). Przysadkę z podwzgórzem łączy szypuła zawierająca włókna nerwowe (aksony neuronów jąder podwzgórza) oraz naczynia krwionośne krążenia wrotnego. Część gruczołowa przysadki zawiera pięć typów komórek: somatotropowe wydzielające somatotropinę (GH – growth hormone), laktotropowe – prolaktynę (PRL – prolactin), kortykotropowe – kortykotropinę (ACTH – adrenocorticotropic hormone), tyreotropowe – tyreotropinę (TSH – thyroid-stimulating hormone) oraz gonadotropowe – folitropinę (FSH – follicle-stimulating hormone) i lutropinę (LH – luteinizing hormone). Z części nerwowej uwalniane są wazopresyna (ADH – antidiuretic hormone; oficjalna nazwa wazopresyna argininowa – arginine vasopressin, AVP) i oksytocyna (OXT), które powstają w jądrach podwzgórza, skąd wypustkami nerwowymi przenikają do płata tylnego.

Dzięki rozwojowi diagnostyki endokrynologicznej i neuroradiologicznej oraz coraz częstszym badaniom obrazowym mózgu zwiększyła się częstość wykrywania zmian w obrębie siodła tureckiego. W jego obrębie stwierdza się guzy, torbiele i zmiany naciekowo-zapalne i naczyniopochodne (tab. 1).

Epidemiologia

Choć w statystykach gabinetów endokrynologicznych pacjenci z guzami przysadki należą raczej do rzadkości, częstość wykrywania zmian w niewyselekcjonowanych badaniach autopsyjnych sięga 24%. Odsetek ten rośnie z wiekiem i w populacji po 50 r.ż. sięga nawet 30%.

Przyżyciowo guzy przysadki rozpoznawane są znacznie rzadziej niż w badaniach autopsyjnych. Z różnych danych epidemiologicznych wynika, że częstość występowania jawnych klinicznie guzów przysadki w ogólnej populacji wynosi 0,02-0,1%.

Guzy przysadki stanowią 10-15% wszystkich wykrywanych guzów wewnątrzczaszkowych u dorosłych oraz 2-5% u dzieci. W zestawieniach neurochirurgicznych guzy przysadki stanowią aż 25% wszystkich operowanych nowotworów OUN.

Mimo dużej częstości występowania tych nowotworów do wielkiej rzadkości należy rak przysadki (definiowany jako guz dający odległe przerzuty). Opisano dotychczas zaledwie kilkadziesiąt dobrze udokumentowanych jego przypadków.

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza gruczolaków przysadki jest procesem złożonym i do końca jeszcze niewyjaśnionym. Przyjmuje się, że rozwój gruczolaka przysadki tak jak w przypadku większości nowotworów przebiega wieloetapowo. Pierwszym etapem nowotworzenia jest inic...