Wstęp

Scyntygrafia jest metodą medycyny nuklearnej pozwalającą otrzymać obraz, a także ocenić czynność narządu lub fragmentu ciała w oparciu o rejestrację promieniowania emitowanego w wyniku rozpadu izotopu promieniotwórczego. Scyntygrafia tarczycy umożliwia ocenę wielkości, kształtu, położenia, a także określenie czynności poszczególnych fragmentów gruczołu tarczowego (ryc. 1). Jest pomocna w lokalizowaniu ektopowo położonych fragmentów tarczycy (ryc. 2-3), jak również jodochwytnych przerzutów zróżnicowanego raka tarczycy. Znaczenie scyntygrafii zmalało w ostatnich latach w związku z udoskonaleniem i rozpowszechnieniem techniki ultrasonograficznej, w wielu sytuacjach klinicznych pozostaje ona jednak badaniem bardzo ważnym, a niekiedy niezbędnym.

Charakterystyka znaczników promieniotwórczych

W diagnostyce scyntygraficznej chorób gruczołu tarczowego wykorzystuje się izotopy jodu (¹²³I, ¹³¹I) oraz metastabilnego technetu 99 (^99mTc), które aktywnie gromadzą się w komórkach pęcherzykowych tarczycy. W sytuacjach szczególnych używa się innych radiofarmaceutyków, takich jak ²⁰¹Tl, ⁶⁷Ga (podawanych w postaci chlorku talu i cytrynianu galu) lub ¹³¹I-MIBG (metajodobenzyloguanidyna), ^99mTc-DPA, ^99mTc-MIBI (izonitryl metoksyizobutylu) czy wyznakowana ^99mTc somatostatyna, które uwidoczniają niegromadzące jodu zmiany nowotworowe.

W pozytonowej tomografii emisyjnej (PET – positron emission tomography) wykorzystuje się najczęściej emitujące pozytony izotopy pierwiastków naturalnie występujących w ludzkim organizmie: ¹⁸F, ⁶⁸Ga, ¹¹C, ¹²⁴I lub znakowane nimi farmaceutyki: ¹⁸F-DOPA, ⁶⁸Ga-DOTA-TATE czy ¹⁸F-fluorodeoksyglukozę (FDG). Wszystkie stosowane w diagnostyce i leczeniu ludzi preparaty izotopowe podlegają takiej samej procedurze rejestracyjnej jak leki i określa się je mianem radiofarmaceutyków.

Izotopy wykorzystywane w klasycznej scyntygrafii

Jod 131 (¹³¹I)

Fizyczny okres półtrwania ¹³¹I wynosi 8,1 dnia. Izotop ten emituje promieniowanie β i γ. Podobnie jak jod stabilny jest wykorzystywany w syntezie hormonów tarczycowych w komórkach pęcherzykowych. Zaletą jest wysoka energia promieniowania, która pozwala na rozpoznanie zmian głęboko położonych, również w klatce piersiowej. Wadą jest stosunkowo długi okres półtrwania oraz emisja promieniowania β.

Jod 123 (¹²³I)

Fizyczny okres półtrwania ¹²³I wynosi 13,2 h. Izotop ten emituje wyłącznie promieniowanie γ. Podobnie jak ¹³¹I jest wykorzystywany w syntezie hormonów tarczycowych w komórkach pęcherzykowych. Jest najbardziej przydatny w diagnostyce tyreologicznej, jednak ze względu na wysoki koszt (konieczność produkcji w cyklotronie) rzadko stosowany w Polsce.