Wstęp

Niedoczynność tarczycy to stan cechujący się niedostatecznym wytwarzaniem tyroksyny. Jego najczęstszą przyczyną w krajach rozwijających się jest niedobór jodu, a w krajach rozwiniętych – uszkodzenie gruczołu tarczowego spowodowane przez chorobę Hashimoto, rzadziej leczenie jodem promieniotwórczym bądź operacje tarczycy. Jeszcze rzadziej choroba jest wynikiem podostrego zapalenia tarczycy, stosowania leków, brachyterapii nowotworów szyi i klatki piersiowej czy niedoboru tyreotropiny lub tyreoliberyny spowodowanego guzem okolicy przysadki lub podwzgórza.

Choroba zaczyna się zwykle od skąpoobjawowej, tzw. subklinicznej niedoczynności tarczycy, która w tempie 2,5-5% na rok przechodzi w formę jawną klinicznie. U dorosłych prowadzi ona do pogorszenia funkcji intelektualnych oraz zwiększa ryzyko miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca i zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. U kobiet w wieku prokreacyjnym może być przyczyną zmniejszenia płodności, nieprawidłowego przebiegu ciąży i gorszego rozwoju psychomotorycznego potomstwa. U dzieci powoduje zaburzenia rozwoju ogólnego: upośledzenie rozwoju intelektualnego, wzrastania oraz dojrzewania płciowego. Następstwem dłogotrwałej, nieleczonej choroby może być przełom hipometaboliczny, który dla 20-50% chorych jest śmiertelny mimo najlepszej terapii.

Definicja

Niedoczynność tarczycy to zespół kliniczny spowodowany niedoborem tyroksyny, a w rzadkich przypadkach zmniejszoną wrażliwością tkanek na hormony tarczycy. Charakteryzuje się spowolnieniem funkcji psychicznych i motorycznych, sennością, suchością skóry, marznięciem, bradykardią, zwiększeniem masy ciała, a u dzieci zaburzeniami rozwoju ogólnego.

Epidemiologia

Niedoczynność tarczycy dotyczy 1-6% populacji. Występuje 4-5 razy częściej u kobiet, a jej częstość rośnie z wiekiem. Wrodzona niedoczynność tarczycy występuje z częstością 1:3500-1:4000 żywych urodzeń.

Ryzyko zachorowania jest większe:

• po przebyciu chorób tarczycy: choroby Gravesa-Basedowa, zapalenia bezobjawowego lub podostrego
• u cierpiących na choroby z autoagresji (np. na choroby tkanki łącznej, cukrzycę typu 1, niedoczynność kory nadnerczy, przedwczesną menopauzę, bielactwo, niedokrwistość Addisona-Biermera) lub ich krewnych
• u osób z zespołem Downa, Klinefeltera lub Turnera.

Etiologia

Niedoczynność tarczycy może być spowodowana:

• uszkodzeniem tarczycy (rzadziej jej dysgenezją lub wrodzonym defektem syntezy tyroksyny i trijodotyroniny) – niedoczynność pierwotna
• niedoborem czynników sterujących pracą tarczycy – niedoczynność pochodzenia centralnego
  • niedobór tyreotropiny (TSH – thyroid stimulating hormone) – zwykle wskutek uszkodzenia przysadki – niedoczynność wtórna
  • niedobór tyreoliberyny (TRH – thyrotropin releasing hormone) – zwykle wskutek uszkodzenia podwzgórza – niedoczynność trzeciorzędowa
• zmniejszoną wrażliwością tkanek na hormony tarczycy.