Wprowadzenie

Zaawansowana osteoporoza jest chorobą, w której w wyniku obniżonej odporności mechanicznej kośćca dochodzi do niskoenergetycznych złamań kości (tzn. po upadku z pozycji stojącej lub z jeszcze mniejszej wysokości). Złamanie niskoenergetyczne można uznać za spowodowane osteoporozą po wykluczeniu złamania patologicznego z innych przyczyn (nowotwory, torbiele kostne, osteomalacja itp.).

NIH (National Institutes of Health) definiują osteoporozę jako chorobę szkieletu charakteryzującą się rosnącym ryzykiem złamań kości w następstwie obniżania się jej odporności mechanicznej. Wykładnikami odporności mechanicznej kości są:

• gęstość mineralna kości (parametr ilościowy będący surogatem mineralizacji macierzy kostnej)
• jakość tkanki kostnej.
  
  

Znaczenie społeczne osteoporozy wynika ze skali narastającego zagrożenia złamaniami, kosztów leczenia złamań oraz wysokiej śmiertelności po złamaniach. Dlatego proces diagnostyczny powinien być przeprowadzony, zanim dojdzie do złamania. Podstawą postępowania diagnostycznego przez wiele lat były zalecenia WHO, które opierały się wyłącznie na oznaczeniach densytometrycznych. Sukcesywne analizy ujawniły jednak ograniczenia badań densytometrycznych w ocenie odporności mechanicznej kości. Jasne stało się, że należy dążyć do kompleksowego oszacowania ryzyka złamań, uwzględniającego także inne niż densytometryczne czynniki ryzyka. Kompleksowe metody szacowania 10-letniego bezwzględnego ryzyka złamań są obecnie obowiązującym modelem diagnostycznym osteoporozy.

Strategia diagnostyczna

Diagnostyka osteoporozy polega na postępowaniu sekwencyjnym, którego celem jest ocena zagrożenia złamaniami. Należy kolejno przeprowadzić:

• ocenę klinicznych czynników ryzyka złamań na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego
• diagnostykę kostnych czynników ryzyka
• ocenę 10-letniego bezwzględnego ryzyka złamań
• różnicowanie osteoporozy pierwotnej i wtórnej
• kwalifikację do leczenia.

Ocena klinicznych czynników ryzyka

Na podstawie obecności klinicznych czynników ryzyka można wstępnie rozpoznać zwiększone ryzyko złamań. Niektóre czynniki korelują dodatnio z wartością BMD, inne są niezależne od tego wskaźnia. Poniżej przedstawiono czynniki charakteryzujące się wysokimi wartościami predykcyjnymi złamania bliższego końca kości udowej.

Niski wskaźnik masy ciała (BMI)

Niski wskaźnik masy ciała (BMI) jest istotnym czynnikiem ryzyka złamań bliższego końca kości udowej. U osób z BMI 20 kg/m² ryzyko jest niemal 2-krotnie większe niż u osób z BMI 25 kg/m². Znaczenie niskiego BMI w prognozowaniu złamań znacznie zmniejsza się po uwzględnieniu w ocenie wartości BMD.