Wstęp

Guzkową chorobę tarczycy rozpoznaje się po wykryciu guzka lub guzków tarczycy, niezależnie od ich stanu czynnościowego (wydzielanie hormonów tarczycy w ilości większej, mniejszej bądź identycznej jak pozostałe obszary tarczycy). Palpacyjnie takie guzki stwierdza się u 5-9% osób w populacji ogólnej, a ultrasonograficznie lub autopsyjnie (pośmiertnie) nawet aż u 50-67% osób. Tylko 5% guzków tarczycy to zmiany złośliwe.

Rozpoznanie guzkowej choroby tarczycy jest wskazaniem do:

• oceny czynności tarczycy (w celu różnicowania wola guzkowego nietoksycznego i guzkowego nadczynnego)
• wykluczenia nowotworu złośliwego (na podstawie biopsji i stężenia kalcytoniny).

Definicja

Guzkowa choroba tarczycy charakteryzuje się ogniskowymi zaburzeniami budowy gruczołu tarczowego, będącymi najczęściej następstwem rozrostu, zmian zwyrodnieniowych i włóknienia. Choroba obejmuje zarówno wole wieloguzkowe (multinodular goiter), jak i pojedynczy guzek tarczycy (solitary thyroid nodule), niezależnie od czynności tarczycy.

Guzkową chorobę tarczycy z zachowana prawidłową czynnością hormonalną gruczołu określa się mianem wola guzkowego nietoksycznego. Wole guzkowe nadczynne to stan, w którym guzkowa choroba tarczycy jest następstwem rozrostu komórek pęcherzykowych autonomicznie (tzn. niezależnie od czynności przysadki) wydzielających hormony tarczycy, co prowadzi do nadczynności tarczycy.

Informacje dotyczące wola guzkowego nadczynnego zawarto w rozdziale „Nadczynność tarczycy”.

Klasyfikacja

Wole guzkowe nietoksyczne

Wole guzkowe nietoksyczne stwierdza się, jeśli:

• w badaniu klinicznym wykryje się guzek lub guzki tarczycy
• w badaniu ultrasonograficznym uwidoczni się zmianę ogniskową o średnicy >1 cm niezależnie od wielkości gruczołu
• stężenie TSH jest prawidłowe
• na podstawie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej celowanej i stężenia kalcytoniny wykluczy się nowotwór złośliwy.

Guzki tarczycy

Z uwagi na patomorfologię guzki tarczycy można podzielić na nowotwory i zmiany guzopodobne.

Nowotwory

Klasyfikacja WHO z 2004 r. uwzględnia trzy podstawowe grupy nowotworów tarczycy:

• raki tarczycy
  • rak brodawkowaty
  • rak pęcherzykowy
  • rak rdzeniasty
  • rak niskozróżnicowany
  • rak anaplastyczny
  • inne raki (np. rak płaskonabłonkowy)
• gruczolak tarczycy i guzy pokrewne
  • gruczolak pęcherzykowy
  • guzek beleczkowy szkliwiejący
• inne guzy tarczycy
  • potworniak
  • pierwotny chłoniak i szpiczak mnogi
  • rzadkie guzki pierwotne (ektopowy grasiczak, mięsak naczyniowy, guzki z komórek mięśni gładkich, guzki z osłonek nerwów obwodowych, przyzwojak, odosobniony guzek włóknisty, guzek z folikularnych komórek dendrytycznych, histiocytoza z komórek Langerhansa)
  • przerzuty.