Wstęp

Choroby układowe tkanki łącznej są przewlekłymi chorobami zapalnymi o podłożu autoimmunologicznym. Zwykle manifestują się objawami ogólnymi, skórnymi, bólami mięśni i stawów, gorączką, niekiedy jednak jako pierwsze pojawiają się objawy ze strony układu krążenia. Powikłania kardiologiczne mogą rozwijać się w każdym stadium choroby układowej i mieć różny przebieg, od subklinicznych po zagrażające życiu. Dzięki nowoczesnej diagnostyce wiele powikłań sercowo-naczyniowych chorób układowych można dziś wykrywać i skutecznie leczyć.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą chorobą układową tkanki łącznej o podłożu immunologicznym, charakteryzującą się nieswoistym zapaleniem symetrycznych stawów, zmianami pozastawowymi i powikłaniami układowymi, w tym kardiologicznymi.

Częstość i charakter zmian w układzie krążenia

W przebiegu RZS może dojść do zmian we wszystkich strukturach serca, tzn. osierdziu, mięśniu sercowym i wsierdziu.

Najczęstszym powikłaniem kardiologicznym RZS jest zapalenie osierdzia, występujące u ok. 30-50% pacjentów.

Najczęstsze zmiany zastawkowe to niedomykalność zastawki mitralnej oraz niedomykalność zastawki aortalnej.

U osób z RZS miażdżyca tętnic wieńcowych i nagłe zgony sercowe są 2-3-krotnie częstsze niż w populacji ogólnej, niewydolność serca jest dwukrotnie częstsza, częściej też występują zaburzenia rytmu i przewodzenia oraz amyloidoza serca.

W badaniach autopsyjnych obserwuje się zmiany organiczne zastawki mitralnej i aortalnej, najczęściej bez znaczenia klinicznego, u 20% chorych na RZS stwierdzono zapalenie naczyń wieńcowych, a u 3-30% uszkodzenie mięśnia sercowego. Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów chorych z RZS.

Zapalenie osierdzia

Kliniczny obraz zapalenia osierdzia obserwuje się u <10% pacjentów z ciężkimi postaciami RZS. Zapalenie osierdzia może wyprzedzać objawy RZS, chociaż zazwyczaj występuje u pacjentów z aktywną postacią choroby. Przewlekłe wysiękowe zapalenie osierdzia stwierdza się częściej niż ostre. W przebiegu RZS może wystąpić także zaciskające zapalenie osierdzia, które należy różnicować z kardiomiopatią restrykcyjną, będącą rzadkim powikłaniem amyloidozy wtórnej u pacjentów z długo trwającym RZS.

Choroby zastawek serca

W badaniach autopsyjnych i echokardiograficznych często obserwuje się zajęcie zastawek serca, ale zmiany te rzadko są istotne klinicznie. Najczęstsza jest łagodna niedomykalność zastawki mitralnej i aortalnej.

Miażdżyca tętnic wieńcowych