Wstęp

Mimo rozwoju diagnostyki obrazowej zdjęcia rentgenowskie są najczęściej wykonywanym i najłatwiej dostępnym badaniem serca i dużych naczyń. Umożliwiają zbiorczą ocenę kształtu, wielkości i położenia serca, stopnia powiększenia jego poszczególnych jam, stanu krążenia i miąższu płucnego, jam opłucnej, zarysów dużych naczyń, a także budowy kostnej klatki piersiowej. Niekiedy, dziś dość rzadko, zdjęcie rentgenowskie wspomagane jest prześwietleniem (fluoroskopią) narządów klatki piersiowej. Dokonywana jest wówczas ocena tętnienia serca i naczyń. Technika ta może być też przydatna w lokalizacji złamań elektrod stymulatora serca.  

Technika badania

Zdjęcie klatki piersiowej należy wykonać w fazie wdechu w projekcji tylno-przedniej i bocznej lewej z odległości 180-200 cm. W celu uwidocznienia światła przełyku sąsiadującego z tylną powierzchnią serca (a zwłaszcza z lewym przedsionkiem) wykonuje się zdjęcie lewoboczne, a pacjentowi podaje doustnie gęstą zawiesinę barytową. W niektórych przypadkach badanie uzupełnia się zdjęciami skośnymi: przednim prawym i lewym. U chorych w ciężkim stanie zdjęcie wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej. Podstawową formą rejestracji obrazu jest światłoczuła błona albo nośnik cyfrowy (ryc. 1).

Ocena sylwetki serca i dużych naczyń

Na kształt serca i dużych naczyń wpływają:

• budowa klatki piersiowej – u osób z wąską i długą klatką piersiową sylwetka serca jest wydłużona, pionowa
• ustawienie przepony – uniesienie przepony, np. u pykników, u osób z wodobrzuszem lub u kobiet w ciąży, powoduje poprzeczne ułożenie serca, przez co wydaje się ono powiększone
• wiek, masa ciała i stopień aktywności fizycznej pacjenta
• powodem przemieszczenia oraz odkształcenia sylwetki serca i dużych naczyń mogą być zmiany chorobowe:
  • płuc (np. niedodma, znaczna rozedma, zmiany włókniste)
  • jamy opłucnowej (np. odma, płyn)
  • śródpiersia (np. guzy, wole zamostkowe)
  • zniekształcenia żeber, mostka i kręgosłupa.
    
    

W ocenie radiologicznej wielkości i położenia serca należy uwzględnić pozycję (stojącą, siedzącą, leżącą), w jakiej wykonano zdjęcie.

Jeśli u pacjenta z prawidłową budową klatki piersiowej stwierdza się częściowe lub uogólnione powiększenie sylwetki serca na zdjęciu rentgenowskim, to ma ono charakter patologiczny. Z drugiej strony prawidłowy obraz nie wyklucza choroby serca.

Elementy wyznaczające zarysy sylwetki serca na zdjęciu tylno-przednim

Prawy górny zarys sylwetki serca wyznaczają gałęzie łuku aorty lub pień żylny ramienno-głowowy. Przechodzi on w uwypuklenie pośrednie kształtowane przez żyłę główną górną (u osób młodych) lub aortę wstępującą (u osób starszych), a następnie w uwyp...