Wstęp

Zaburzenia gospodarki lipidowej obejmują nieprawidłowości poszczególnych frakcji lipoprotein, prowadzące do rozwoju powikłań naczyniowych związanych m.in. z aktywacją procesów zapalnych i zachwianiem równowagi procesów krzepnięcia. Uszkodzenie śródbłonka aktywuje procesy patofizjologiczne odpowiedzialne za zmiany budowy naczyń (np. ich zwężenie) i wywołujące niedokrwienie.

Definicje

Rozpoznanie zaburzeń lipidowych opiera się na prostym i powszechnie dostępnym oznaczeniu lipidogramu na czczo (po 8- lub 12-godzinnej przerwie nocnej w przyjmowaniu pokarmów). Na standardowy lipidogram składa się oznaczenie 4 podstawowych frakcji: cholesterolu całkowitego (TC), triglicerydów (TG), frakcji cholesterolu HDL (HDL-C) i LDL (LDL-C). Prawidłowe wartości poszczególnych frakcji lipidowych przedstawia tabela 1. Na podstawie uzyskanych wyników rozpoznaje się jedno z poniższych zaburzeń:

• hipercholesterolemia – stężenie cholesterolu całkowitego ≥190 mg/dl (≥5,0 mmol/l) lub LDL-C ≥115 mg/dl (≥3,0 mmol/l)
• hipertriglicerydemia – stężenie triglicerydów ≥150 mg/dl (≥1,7 mmol/l)
• hiperlipidemia mieszana – podwyższone stężenia cholesterolu całkowitego lub LDL-C oraz triglicerydów
• niskie stężenie HDL-C – <40 mg/dl (<1,0 mmol/l) u mężczyzn i <45 mg/dl (<1,2 mmol/l) u kobiet.
  
  

Dodatkowo wyróżnia się dyslipidemię pierwotną, będącą skutkiem oddziaływań środowiskowych i uwarunkowań genetycznych, oraz dyslipidemię wtórną, występującą w przebiegu różnych schorzeń lub spowodowaną działaniem leków (tab. 2).

Epidemiologia

Zaburzenia lipidowe są jedną z podstawowych przyczyn chorób układu krążenia. Problem dotyczy 60% dorosłych Polaków, czyli prawie 18 mln osób. Wraz z wiekiem u obu płci zwiększa się stężenie cholesterolu całkowitego. Ocenia się, że zaburzenia lipidowe występują u 78% osób z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym, ale bez objawów (wynik w skali SCORE ≥5%). Zwiększone stężenie triglicerydów jest częstsze u mężczyzn (38%) niż u kobiet (23%), niskie stężenie HDL-C występuje z taką samą częstością u obu płci (16-17%, dane z badań: NATPOL, SPOK, WOBASZ).

Metabolizm lipidów

Metabolizm lipidów w organizmie człowieka przedstawia rycina 1. W prawidłowej diecie tłuszcze zaspokajają 35% zapotrzebowania kalorycznego. W jelitach wchłaniane jest 30-50% dostarczanego z pokarmem cholesterolu. Większość cholesterolu obecnego w jelitach (70%) to cholesterol endogenny, produkowany w wątrobie (do 1 g/24 h m.in. przy udziale reduktazy HMG-CoA) hamowany przez statyny i wydalany z żółcią. Cholesterol jest wykorzystywany do syntezy hormonów steroidowych, błon komórkowych i kwasów żółciowych. Triglicerydy są magazynowane w adipocytach jako źródło energii.