Rys historyczny

Zmiany miażdżycowe w naczyniach jako pierwszy opisał Virchow, podkreślając rolę aktywnego procesu zapalnego w ich patogenezie (1856 r.). W tym samym roku Rokitansky opisał proces tworzenia się zakrzepów i ich organizacji, co prowadzi do zwężenia tętnic. Ignatowski w 1908 r. i Aniczkow w 1913 r. udowodnili, że cholesterol odgrywa rolę w powstawaniu zmian miażdżycowych.

Badania Rossa i Glomseta (1976 r.) doprowadziły do sformułowania dzisiejszej definicji miażdżycy. Opisuje się ją jako przewlekły proces zapalny w odpowiedzi na uszkodzenie ściany naczynia (1999 r.).

Zarys patofizjologii

Za rozwój miażdżycy odpowiada kilka współistniejących czynników ryzyka, w tym uwarunkowane genetycznie (słabo zbadane) i środowiskowe. Ich różnorodność skutkuje indywidualnie zmiennym przebiegiem choroby. W poszczególnych tętnicach u tego samego człowieka (a nawet w tej samej tętnicy) występują zmiany o różnym zaawansowaniu.

Miażdżyca jest chorobą tętnic elastycznych i dużych tętnic mięśniowych. Objawia się początkowo jako pogrubienie błony wewnętrznej, a następnie widoczne makroskopowo blaszki miażdżycowe.

Powikłania miażdżycy

Powikłania miażdżycy wynikają nie tylko ze zwężenia tętnic, ale także z mikrozatorowości materiałem z blaszki miażdżycowej, która prowadzi do upośledzenia przepływu krwi w mikrokrążeniu różnych narządów.

Lokalizacja zmian miażdżycowych

Zmiany miażdżycowe najczęściej występują w:

• końcowym odcinku aorty brzusznej i jej rozwidleniu (42,4%)
• tętnicach wieńcowych (32,1%)
• tętnicach odchodzących od łuku aorty (17,2%)
• tętnicach odchodzących od aorty brzusznej (2,6%).

Epidemiologia

Najwcześniej (ok. 55 r.ż.) pojawiają się objawy kliniczne miażdżycy tętnic wieńcowych, objawy miażdżycy innych naczyń średnio 5 lat później. Niedokrwienny, wywołany miażdżycą udar mózgu rzadko występuje przed 65 r.ż.

U kobiet objawy kliniczne miażdżycy tętnic wieńcowych pojawiają się później niż u mężczyzn – z badania INTERHEART z 2008 r. wiadomo, że pierwszy zawał mięśnia sercowego występuje u kobiet 9 lat później niż u mężczyzn. Choroby kończyn dolnych i udar mózgu występują podobnie często u kobiet i mężczyzn.

W Europie i Ameryce Północnej najczęstszym objawem miażdżycy jest choroba wieńcowa, w Azji – udar mózgu.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka miażdżycy są wspólne dla wszystkich obszarów naczyniowych, różnią się jednak siłą oddziaływania. Najważniejsze różnice omówiono szczegółowo w kolejnych podrozdziałach, warto jednak zwrócić szczególną uwagę na ryzyko związane z przewlekłą chorobą nerek.