Wstęp

Wiele chorób układu krążenia ma podłoże miażdżycowe. Na badania laboratoryjne można spojrzeć właśnie przez pryzmat poszczególnych stadiów miażdżycy, od jej początków do późnych powikłań. Metodami laboratoryjnymi można wykrywać:

• klasyczne i nieklasyczne (o niepotwierdzonej roli patogenetycznej) biochemiczne wskaźniki zagrożenia miażdżycą. Ich ocena umożliwia wdrożenie farmakologicznych i niefarmakologicznych metod prewencji pierwotnej i wtórnej
• wskaźniki ostrej martwicy mięśnia sercowego (nawet przy niecharakterystycznych objawach i nieobecności zmian elektrokardiograficznych)
• wskaźniki przeciążenia serca, np. w okresie po zawale, kiedy dochodzi do jego dysfunkcji lub niewydolności.
  
  

Dawniej biomarkery pełniły rolę pomocniczą, dziś wysuwają się na pierwszy plan w kardiologii i chorobach układu krążenia, zajmując miejsce równoprawne z elektro- czy echokardiografią. Według najnowszych wytycznych ich oznaczanie jest obok badania klinicznego i elektrokardiograficznego zasadniczym elementem diagnostyki zawału i niewydolności serca. Z kolei zasadniczym elementem oceny globalnego ryzyka sercowo-naczyniowego jest całkowite stężenie cholesterolu (karta ryzyka SCORE) i cholesterolu LDL (zalecenia ATP III – Adult Treatment Panel III).

Rola biomarkerów jest uniwersalna i wykracza poza choroby o podłożu miażdżycowym – wskaźniki martwicy mięśnia sercowego pozwalają wykrywać jego uszkodzenie na tle zapalnym lub innym, a wskaźniki przeciążenia – dysfunkcję niezależnie od przyczyn. Biomarker diagnostyczny w zawale serca może pełnić rolę prognostyczną w niewydolności serca lub zatorowości płucnej.

Specjalista chorób wewnętrznych i kardiolog musi dziś dysponować wiedzą na temat praktycznego zastosowania wskaźników biochemicznych w chorobach układu krążenia, umieć interpretować ich oznaczenia, znać ograniczenia dostępnych metod i pułapki diagnostyczne.

Koncentrujemy się w tym rozdziale na wskaźnikach o udowodnionej roli w diagnostyce kardiologicznej. W każdym przypadku, jeśli to możliwe, staramy się odnieść prezentowane dane z piśmiennictwa do praktyki klinicznej oraz obowiązujących zaleceń klinicznych i analitycznych.

Wskaźniki uszkodzenia mięśnia sercowego

Definicja

Wskaźniki uszkodzenia mięśnia sercowego to średnio- i drobnocząsteczkowe białka o funkcji budulcowej (troponiny), enzymatycznej (kinaza kreatynowa i jej izoenzymy) lub transportowo-magazynowej (białko wiążące kwasy tłuszczowe, mioglobina), które wydostają się z uszkodzonych kardiomiocytów.