Wstęp

EBM (evidence-based medicine) to angielski zwrot oznaczający postępowanie medyczne oparte na najbardziej wiarygodnych dostępnych danych naukowych, najczęściej wynikach randomizowanych badań klinicznych. Podejmowano próby jak najtrafniejszego przełożenia tego terminu na język polski, drogą wykluczeń uzyskano jednak tylko kilka przybliżeń: „medycyna oparta na faktach”, „ewaluacja badań medycznych”, „praktyka oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach” czy „medycyna oparta na dowodach z badań naukowych”, ale ponieważ żadne z nich nie oddaje ściśle oryginalnego znaczenia, zaczęto powszechnie posługiwać się angielskim skrótem EBM.

W praktyce klinicznej oczekujemy między innymi oczywistych danych potwierdzających, że:

• wybraliśmy najlepszy i najbezpieczniejszy dostępny sposób leczenia
• zastosowaliśmy najlepsze metody diagnostyczne
• nasze działania przynoszą więcej pożytku niż szkody.
  
  

Zawsze musimy jednak zakładać, że osobiste doświadczenie nie wystarczy do ustalenia zasad dobrej praktyki medycznej, jako że niektóre schorzenia występują bardzo rzadko, wciąż pojawiają się nowe choroby, a na wiarygodne wnioski pozwalają tylko szerokie obserwacje licznych przypadków.

EBM rozwinęła się w latach 80. ubiegłego wieku na McMaster University w Hamilton w Kanadzie jako reakcja na powszechną w medycynie dominację nauk podstawowych – patofizjologii i biochemii. Wywodzi się z epidemiologii klinicznej, dyscypliny zajmującej się problematyką eksperymentu medycznego i oceną wiarygodności badań klinicznych. Na EBM składa się m.in. typologia poszczególnych rodzajów badań klinicznych (np. badania kohortowe, badania randomizowane) wraz z charakterystyką ich wiarygodności, wyszukiwanie publikacji naukowych (charakterystyki dostępnych baz informacji medycznej, np. MedLine, EMBASE), podstawy biostatystyki, zasady prowadzenia badań wtórnych, takich jak przeglądy systematyczne czy metaanalizy. EBM nie ogranicza się jednak tylko do operowania statystyką i metodami epidemiologii w podejmowaniu ostatecznych decyzji dotyczących postępowania klinicznego – oryginalne sformułowanie twórcy EBM G. Guyatta „best available evidence” nie wyklucza bowiem korzystania z mniej wiarygodnych doniesień naukowych, np. opisów przypadków, jeśli lepszych źródeł nie ma lub są w danym momencie niedostępne.

EBM jest nurtem otwartym na nowe koncepcje, podkreślającym bardzo istotną rolę osobistego doświadczenia lekarza i preferencji pacjenta jako czynników równoprawnych z dowodami naukowymi w podejmowaniu decyzji medycznych.