Wstęp

Uszkodzenia klatki piersiowej są przyczyną 20-25% zgonów z powodu urazów. Śmiertelność w urazach klatki piersiowej szcuje się na 25-50%. Uraz może dotyczyć jednego lub wielu elementów ściany klatki piersiowej (żeber, mostka, obojczyka, łopatki, kręgosłupa), jam klatki piersiowej (opłucna, osierdzie) i narządów (serce, naczynia, płuca, przepona, tchawica, oskrzela). Urazy serca stanowią 5-14% wszystkich urazów tego typu.

Pierwsze doniesienia na temat urazów klatki piersiowej odnaleziono w egipskich zwojach pochodzących z ok. 3000 r. p.n.e. Galen opisywał próby leczenia gladiatorów. Dopiero jednak w 1896 r. Ludwig Rhen przeprowadził w Berlinie udaną operację zaszycia kłutej rany serca. Następnie dokonali tego polscy chirurdzy – Watten i Horodyński. W 1934 r. Blalock doniósł o pierwszym udanym zabiegu w urazie penetrującym uszkadzającym wielkie naczynia klatki piersiowej.

Możliwości (i skuteczność) leczenia urazów serca znacząco zwiększyły się dopiero po 1953 r., kiedy zaczęto stosować aparat do krążenia pozaustrojowego.

Urazy penetrujące

Uraz penetrujący to każdy uraz, w przebiegu którego dochodzi do przerwania ciągłości powłok przez czynnik zewnętrzny (ciało obce) oraz uszkodzenia tkanek i narządów wewnętrznych. Ze względu na możliwą penetrację w każdym kierunku, niezależnie od lokalizacji rany wlotowej, wszystkie urazy obejmujące obszar od nadbrzusza do linii ramion powinno się traktować jako potencjalnie uszkadzające serce i wielkie naczynia.

Do najczęstszych urazów penetrujących klatki piersiowej należą:

• rany kłute
• postrzały (ryzyko migracji pocisku drogą naczyń i embolizacji).
  
  

Podstawowe mechanizmy uszkodzenia struktury klatki piersiowej w urazach penetrujących to:

• tunelizacja w obrębie tkanek
• uraz termiczny związany z nagłym oddawaniem energii przez pocisk.

Podział urazów penetrujących

Urazy penetrujące dzieli się ze względu na prędkość wlotową narzędzia lub pocisku:

• urazy o małej prędkości – nóż, materiały konstrukcyjne i in. (ryc. 1)
• urazy o średniej prędkości – większość typów broni krótkiej oraz na sprężone powietrze
• urazy o dużej prędkości – pociski z broni długiej lub ich odłamki.
  
  

Stopień zniszczenia tkanek zależy od energii kinetycznej (masy i prędkości) pocisku. Pociski o dużej prędkości mają dużą zdolność penetracji klatki piersiowej i powodują względnie mniej rozległe uszkodzenia od urazów o średniej prędkości. Odłamki min i pocisków artyleryjskich powodują rozległe uszkodzenia klatki piersiowej.

Postacie kliniczne