Wstęp

Zwężenie zastawki aortalnej, inaczej stenoza aortalna (AS – aortic stenosis), jest najczęstszą wadą zastawkową i w krajach wysoko rozwiniętych trzecią pod względem częstości występowania chorobą serca (po nadciśnieniu tętniczym i chorobie niedokrwiennej serca). Główną jej przyczyną w starzejących się społeczeństwach jest proces degeneracyjny. W ciężkiej stenozie aortalnej ryzyko nagłego zgonu narasta wraz z nasilaniem się objawów klinicznych. Zabieg chirurgiczny jest jedyną skuteczną metodą leczenia ciasnego zwężenia zastawki. Inne metody zabiegowe stosuje się wyłącznie w wybranych przypadkach. Ciężka nieleczona stenoza aortalna prowadzi do uszkodzenia lewej komory, zaawansowanej niewydolności serca i zgonu.

Rozwój i budowa zastawki aortalnej

W 5 tygodniu rozwoju serca w części dogłowowej wspólnego pnia naczyniowego pojawiają się grzebienie zwane guzami aortalno-płucnymi, których wzrost i zespolenie prowadzi do wytworzenia przegrody tętniczo-płucnej, dzielącej pień tętniczy na aortę i tętnicę płucną. Pod koniec tego procesu zawiązki zastawek półksiężycowatych obu naczyń uwidaczniają się w postaci czterech, a po zakończeniu podziału pnia tętniczego – sześciu guzków, z których ostatecznie powstają dwie trójpłatkowe zastawki aorty i pnia płucnego.

Prawidłowo wykształcona zastawka lewego ujścia tętniczego składa się z płatka niewieńcowego tylnego i wieńcowych – prawego i lewego. Brzeg każdego z płatków tworzy pasmo tkanki łącznej, zwane obłączkiem, z grudką w części środkowej (nodulus), zapewniające szczelne zamknięcie ujścia aortalnego w okresie rozkurczu serca.

Płatki zastawki składają się z warstw: tętniczej, włóknistej, gąbczastej i komorowej i nie mają własnych naczyń krwionośnych. Podstawa płatków związana jest z częścią szkieletu serca, zwanego pierścieniem włóknistym aorty, którego obwód wynosi 65-70 mm. Z pierścieniem łączy się początkowy odcinek aorty, zwany opuszką, którą tworzą trzy zatoki Valsalvy. Przy pełnym otwarciu płatków powierzchnia ujścia aortalnego wynosi 3-4 cm².

Czynność zastawki aortalnej

W okresie skurczu lewej komory dochodzi do otwarcia płatków półksiężycowatych zastawki aortalnej, co umożliwia swobodny przepływ krwi do aorty. Strumień cofającej się krwi w opuszce aorty w początkowej fazie rozkurczu powoduje wypełnienie zatok Valsalvy i zamknięcie płatków zastawki, co uniemożliwia cofanie się krwi do lewej komory.

Definicja stenozy aortalnej

Zwężenie zastawki aortalnej to ograniczenie otwarcia płatków, zmniejszające pole powierzchni zastawki i utrudniające odpływ krwi z lewej komory do aorty.