Wstęp

Choć obrzęk chłonny jest znany od stuleci, wciąż nie wszystko o nim wiadomo. Dotyczy „narządu”, który tylko częściowo można zdefiniować anatomicznie, powstaje bowiem w przestrzeniach śródmiąższowych, skąd płyn tkankowy (chłonka) odprowadzany jest naczyniami do węzłów chłonnych, a następnie – drogą zbiorczych naczyń chłonnych i przewodu piersiowego – do lewego kąta żylnego i serca. Obrzęk chłonny pojawia się bez względu na wiek i może mieć bardzo różne przyczyny. Wczesne rozpoznanie ułatwia leczenie, ale nie zawsze umożliwia wyleczenie.

Anatomia układu chłonnego

Układ chłonny doprowadza płyn tkankowy do serca. W skład tego układu wchodzą:

• przestrzenie międzykomórkowe
• przestrzenie śródmiąższowe poszczególnych tkanek
• naczynia chłonne
  • obwodowe (z przewagą funkcji wchłaniania)
  • naczynia zbiorcze
  • naczynia transportowe (przewód limfatyczny prawy oraz przewód piersiowy): mogące się kurczyć pnie limfatyczne wyposażone w zastawki, którymi chłonka płynie w kierunku dosercowym
• węzły chłonne (skupiska tkanki chłonnej otoczone torebką włóknistą, posiadające naczynia doprowadzające i odprowadzające).
  
  

Przewód limfatyczny prawy odprowadza chłonkę z kończyny górnej prawej i klatki piersiowej. Zaburzenia jego funkcjonowania mogą być spowodowane przez różne czynniki (od drobnych urazów po chorobę nowotworową).

Przewód piersiowy odprowadza chłonkę z kończyn dolnych, miednicy i tułowia do lewego kąta żylnego.

Węzły wartownicze

W systemie naczyń i węzłów chłonnych tworzącym ostatecznie przewód piersiowy znajdują się liczne węzły zbiorcze, przez które przepływa cała chłonka z danej okolicy. Są to np. węzły chłonne pachwinowe (odpływ z kończyny dolnej i dystalnego odcinka odbytnicy), węzeł chłonny zlokalizowany w miejscu odejścia tętnicy krezkowej dolnej (węzeł wartowniczy, w którym w pierwszej kolejności dochodzi do przerzutów nowotworów zlokalizowanych w górnej części odbytnicy i lewej połowie jelita grubego). Chirurg onkolog musi dokładnie znać poszczególne węzły wartownicze.

Fizjologia układu chłonnego

Na poziomie mikrokrążenia naczynie chłonne towarzyszy tętniczkom i żyłkom, w początkowym odcinku jest jednak ograniczone przez ściany poszczególnych komórek, między którymi gromadzi się chłonka. Może mieć ona bardzo różny skład, w zależności od narządu, z którego pochodzi.

W początkowej fazie tworzenia chłonki pod wpływem ciśnienia osmotycznego i hydrostatycznego do przestrzeni międzykomórkowej przenikają lipidy oraz substancje o niskiej masie cząsteczkowej. W czasie trawienia i wchłaniania substancji pokarmowych ch...