Wstęp

Miażdżyca jest przewlekłą chorobą o wieloczynnikowej patogenezie, która obejmuje duże, średnie i małe tętnice, szczególnie w miejscach ich rozgałęzień i rozwidleń. Dziś uznaje się, że miażdżyca jest specyficzną formą przewlekłego procesu zapalnego, w który zaangażowane są mechanizmy obronne, związane z procesami destrukcji i naprawy. Mechanizmy zapalne uczestniczą nie tylko w powstaniu miażdżycy, ale także jej progresji i pękaniu płytki miażdżycowej, a tym samym w rozwoju ostrych powikłań klinicznych. Na przebieg miażdżycy wpływają zaburzenia metabolizmu lipidów, stres oksydacyjny oraz toczący się w ścianie naczynia proces fibroproliferacyjny.

Dysfunkcja śródbłonka w patogenezie miażdżycy

Dysfunkcję komórek śródbłonka określa się jako zmiany morfologiczne i fizjologiczne, które pozwalają im na pełnienie nowych funkcji. Jest to kluczowe i najwcześniejsze wydarzenie, zarówno w rozwoju miażdżycy, jak i w przebiegu reakcji immunologiczno-zapalnych w ścianie naczynia. Do dysfunkcji śródbłonka dochodzi pod wpływem wielu czynników, w tym miejscowych zmian hemodynamicznych. Odpowiedź śródbłonka na czynniki uszkadzające nasila się w warunkach turbulentnego przepływu krwi i zwiększonego gradientu naprężenia ścinającego. Na poziomie molekularnym zjawisko to może usposabiać do rozwoju ogniska miażdżycy.

Czynność dysfunkcjonalnego śródbłonka

Zmieniony śródbłonek nie zapewnia prawidłowego rozkurczu naczyń, a raczej usposabia do zaburzeń przepływu krwi, ponieważ dochodzi do upośledzenia syntezy tlenku azotu (NO) i prostacykliny oraz wzmożonego wytwarzania wielu substancji obkurczających naczynia (m.in. endoteliny 1). Upośledzenie wydzielania NO ma także istotne znaczenie dla reakcji immunologiczno-zapalnych toczących się w ścianie naczynia, śródbłonkowy NO ma bowiem silne działanie przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe. Dysfunkcja śródbłonka związana jest także z upośledzeniem krzepnięcia i fibrynolizy. W dysfunkcji środbłonka zwiększa się jego przepuszczalność i tym samym nasila przenikanie białek, w tym lipoprotein, do ściany naczynia.

Dysfunkcja śródbłonka jako uszkodzenie bariery dla leukocytow

Charakterystyczną cechą wczesnych etapów miażdżycy jest miejscowa akumulacja monocytów i limfocytów w błonie wewnętrznej ściany naczynia. Przedtem jednak muszą zaistnieć warunki umożliwiające adhezję i migrację leukocytów. W warunkach prawidłowych komórki śródbłonka nie dopuszczają do adhezji ani migracji krwinek białych, jednak rezultatem dysfunkcji jest pojawienie się na ich powierzchni cząstek adhezyjnych pośredniczących w interakcjach między komórkami ściany naczynia a komórkami krwi.