Podstawy anatomiczno-fizjologiczne

Żeby prawidłowo interpretować badanie elektrofizjologiczne, trzeba przypomnieć sobie podstawy anatomiczno-patofizjologiczne. Fizjologiczny rozrusznik serca stanowi węzeł zatokowy, który znajduje się w górnej części prawego przedsionka, pomiędzy ujściem żyły głównej górnej i uszkiem prawego przedsionka. Jest zbudowany z rozrusznikowych komórek P rozmieszczonych wzdłuż tętniczki węzła zatokowego oraz komórek przejściowych, łączących węzeł z mięśniem przedsionka.

Szlaki międzywęzłowe

Szlaki międzywęzłowe opisane u zwierząt nie zostały wykazane histologicznie u ludzi. Przyjmuje się, że utworzone są przez uprzywilejowane drogi przewodzenia w obrębie mięśnia przedsionków. Teoretycznie aktywacja w przedsionkach rozchodzi się jak fala po wrzuceniu kamienia do wody, jednak w rzeczywistości natrafia na wiele barier anatomicznych: ujścia żył głównych, ujście zatoki wieńcowej, dół owalny, zastawkę trójdzielną, ujścia żył płucnych, zastawkę mitralną. Do tego dochodzi zjawisko szybszego rozprzestrzeniania się aktywacji wzdłuż włókien mięśniowych niż w poprzek.

Wydaje się, że istnieją dwa uprzywilejowane szlaki międzywęzłowe i szlaki międzyprzedsionkowe:

• pierwszy biegnie wzdłuż grzebienia granicznego (crista terminalis). W cieśni dolnej pomiędzy żyłą główną dolną a dolnym biegunem zastawki trójdzielnej przebiega w poprzek włókien mięśniowych (odpowiednik cieśni dolnej predysponującej do trzepotania przedsionków, element drogi wolnej węzłowej). Szlak ten prowadzi aktywację do dolnego przedłużenia węzła przedsionkowo-komorowego (AVn). Ze względu na długą strefę komórek przejściowych i wypustkę wolno przewodzącej części zbitej węzła dostęp przyjmuje określenie drogi wolnej węzłowej
• drugi uprzywilejowany szlak przebiega do przodu od dołu owalnego, wnikając przez strefę komórek przejściowych do części zbitej węzła przedsionkowo-komorowego blisko jego przejścia w pęczek Hisa (krótka warstwa wolno przewodzących komórek części zbitej odpowiada za szybsze przewodzenie przy tym dostępie – tzw. droga szybka węzłowa)
• fizjologiczne przewodzenie międzyprzedsionkowe odbywa się głównie przez pęczek Bachmana (dach przedsionków), ale również wzdłuż dachu zatoki wieńcowej. Opisywane są też połączenia w rejonie dołu owalnego (nie u wszystkich badanych).

Położenie i budowa węzła przedsionkowo-komorowego

Węzeł przedsionkowo-komorowy znajduje się w obrębie tzw. trójkąta Kocha, którego wierzchołek stanowi centralne ciało włókniste (przy górnym biegunie zastawki trójdzielnej), ramiona – ścięgno Todara i przyczep płatka przegrodowego zastawki trójdzie...