Wstęp

Wrodzone wady serca występują u 8 na 1000 żywo urodzonych noworodków. Istotny postęp w zakresie diagnostyki wrodzonych wad serca (w tym diagnostyki prenatalnej), metod korekcji chirurgicznej i leczenia farmakologicznego spowodował, że 80-90% dzieci z takimi wadami dożywa wieku dorosłego. W Stanach Zjednoczonych w 2000 r. żyło około miliona osób z tymi schorzeniami. Szacuje się, że do 2020 r. liczba ta wzrośnie o 40%. Połowa pacjentów z wadami wrodzonymi serca wymaga systematycznej specjalistycznej kontroli i leczenia.

Wiadomości podstawowe

Zaburzenia rytmu i przewodzenia są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się chorych z wrodzonymi wadami serca do szpitalnych izb przyjęć, oddziałów ratunkowych i punktów pomocy doraźnej. Mają tendencję do nawracania i nasilania się, a z upływem czasu ich leczenie staje się mniej skuteczne.

Przyczyny

Przyczynami zaburzeń rytmu i przewodzenia są:

• zmiany anatomiczne
• zaburzenia hemodynamiczne
• hipoksemia
• naruszenie tkanek podczas operacji korygującej wadę.
  
  

Zaburzenia rytmu serca występują u 14-48% pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych. Dominuje częstoskurcz węzłowy. Zwykle pooperacyjne zaburzenia rytmu ustępują, wiążą się jednak z wydłużeniem hospitalizacji i pogorszeniem rokowania. Czynniki okołooperacyjne sprzyjające arytmii przedstawia tabela 1.

Nadkomorowe zaburzenia rytmu

Są najpowszechniej występującymi zaburzeniami rytmu u chorych z wadami wrodzonymi. Wśród nich dominuje trzepotanie i nieco rzadziej migotanie przedsionków. Najczęstsze zaburzenia rytmu po korekcji chirurgicznej wrodzonych wad serca przedstawiono w tabeli 2.

trzepotanie przedsionków

U chorych z wrodzonymi wadami serca arytmia ta często ma nietypowy charakter i jest raczej nawrotowym częstoskurczem międzyprzedsionkowym. Zwykle jej podłożem są nieprawidłowości w prawym przedsionku. Do trzepotania przedsionków może też dojść w wyniku pogorszenia hemodynamicznego, zwłaszcza u starszych chorych i:

• po korekcji przełożenia wielkich pni tętniczych metodą Mustarda lub Senninga
• po operacji Fontana
• po korekcji tetralogii Fallota
• po zamknięcia ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej.

Migotanie przedsionków

Podłożem najczęściej są nieprawidłowości w lewym przedsionku.

Komorowe zaburzenia rytmu

Groźne komorowe zaburzenia rytmu są rzadsze i pojawiają się zwykle w związku z rozstrzenią komór i ich włóknieniem. Roczna częstość nagłych zgonów sercowych w grupie po korekcji chirurgicznej wrodzonej wady serca wynosi 0,9 na 1000. Szczególnie zagrożeni są chorzy po korekcji: