Wstęp

Małopłytkowość immunologiczna wywołana przez heparynę (HIT – heparin-induced thrombocytopenia) jest najczęstszym immunohematologicznym powikłaniem farmakoterapii. Wiąże się z 20-, 40-krotnym wzrostem ryzyka zakrzepicy żylnej lub tętniczej. Częstość występowania tego powikłania zależy od rodzaju heparyny i populacji pacjentów. Największe zagrożenie stwarza heparyna niefrakcjonowana wołowa (w Polsce niestosowana), mniejsze heparyna niefrakcjonowana wieprzowa, a najmniejsze heparyny drobnocząsteczkowe. Najbardziej narażeni na HIT są chorzy w okresie pooperacyjnym, zwłaszcza po operacjach kardiochirurgicznych (do 3%), naczyniowych i ortopedycznych. Ryzyko jest mniejsze u chorych leczonych zachowawczo i u kobiet w ciąży leczonych heparyną drobnocząsteczkową (<0,1%).

Patofizjologia

Patogeneza odpowiedzi immunologicznej

HIT wywołują przeciwciała klasy IgG skierowane przeciw immunogennym neoepitopom tworzącym się w cząsteczkach czynnika płytkowego 4 (PF4) po utworzeniu kompleksu PF4 z ujemnie naładowanymi glikozoaminoglikanami, np. z heparyną. PF4 jest dodatnio naładowanym białkiem złożonym z 70 aminokwasów, syntetyzowanym w megakariocytach i magazynowanym w ziarnistościach α płytek krwi. Po aktywacji płytek PF4 uwalnia się do osocza, a następnie wiąże z glikozoaminoglikanami na powierzchni komórek, głównie z siarczanem heparanu. Już wtedy mogą tworzyć się przeciwciała anty-PF4, co tłumaczy ich obecność u osób zdrowych. Heparyna, która ma bardziej ujemny ładunek niż siarczan heparanu, wypiera PF4 z tych wiązań i wówczas tworzą się kompleksy PF4-heparyna. Największą immunogenność wykazują kompleksy o ładunku dodatnim, zawierające nadmiar PF4. Tworzenie przeciwciał przeciw kompleksowi PF4-heparyna (HIT-IgG) jest procesem regulowanym przez limfocyty T.