Wstęp

Badania epidemiologiczne wskazują, że w Europie nagła śmierć sercowa (SCD – sudden cardiac death) jest w ciągu roku przyczyną 20-160 zgonów na 100 tys. mieszkańców. W USA co roku powoduje 300-400 tys. zgonów. Niestety, jak wykazały wyniki badań klinicznych, stosowanie leków antyarytmicznych nie zabezpiecza większości chorych przed wystąpieniem złośliwych arytmii komorowych stanowiących główną przyczynę nagłej śmierci sercowej. Inne metody leczenia, mające na celu eliminację podłoża arytmii, takie jak kardiochirurgia antyarytmiczna czy przezżylna ablacja substratu arytmii, mogą być skutecznie zastosowane jedynie w wąskiej grupie pacjentów. Tym samym, postępowaniem z wyboru w leczeniu osób zagrożonych nagłą śmiercią sercową stała się implantacja kardiowertera-defibrylatora (ICD – implantable cardioverter-defibrillator).

Twórcą idei leczenia tą metodą był Mieczysław (Michel) Mirowski (1924-1990). W latach 60. rozpoczął on prace nad konstrukcją urządzenia śledzącego rytm serca i w przypadku groźnych arytmii komorowych automatycznie przywracającego rytm zatokowy. Pierwsze implantacje automatycznego defibrylatora (wtedy bez funkcji kardiowersji) przeprowadzono w Johns Hopkins Hospital w Baltimore w 1980 r. Elementami układu defibrylującego, poza korpusem kardiowertera-defibrylatora implantowanym w powłoki brzuszne i ważącym niecałe 300 g, były elektrody nasierdziowe, których implantacja wiązała się z koniecznością wykonania torakotomii. Śmiertelność okołozabiegowa wynosiła wtedy 9%. Pod koniec lat 80. wprowadzono elektrody przezżylne, co zmniejszyło śmiertelność związaną z zabiegiem do <1%. W Polsce kardiowertery-defibrylatory z elektrodami przeżylnymi stosuje się od 1995 r.

Wykorzystanie kliniczne implantowanego kardiowertera-defibrylatora

Ocena skuteczności ICD w zapobieganiu nagłym zgonom sercowym była przedmiotem wielu badań klinicznych. Na podstawie ich wyników wskazania do implantacji kardiowertera-defibrylatora dzieli się na:

• wskazania w prewencji wtórnej – u osób po zatrzymaniu krążenia w wyniku migotania komór (VF – ventricular fibrillation) lub po epizodzie utrwalonego częstoskurczu komorowego (sVT – sustained ventricular tachycardia)
• wskazania w prewencji pierwotnej, tj. u pacjentów bez udokumentowanych złośliwych zaburzeń rytmu, ale z grupy wysokiego ryzyka SCD.

ICD w prewencji wtórnej nagłej śmierci sercowej

Wyniki badań klinicznych

Największymi badaniami klinicznymi poświęconymi prewencji wtórnej nagłej śmierci sercowej były AVID, CASH i CIDS: