Wstęp

Zakrzepica żylna jest jedną z postaci klinicznych żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Najczęściej dotyczy żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy małej, w 10-20% przypadków obejmuje żyły głębokie górnej połowy ciała (szczególnie u chorych z cewnikami w układzie żylnym, np. z wkłuciem centralnym). Może też zajmować układ żył powierzchownych albo mieć nietypową lokalizację (żyły trzewne, nerkowe, wątrobowe lub zatoki żylne wewnątrzczaszkowe).

Anatomia układu żylnego żył głębokich kończyn dolnych

W obrębie układu żylnego kończyn dolnych można wyróżnić trzy grupy naczyń: żyły głębokie, powierzchowne i łączące.

Żyły głębokie

Żyły głębokie podudzi są najczęściej parzyste i towarzyszą jednoimiennym tętnicom. Łączą się w pień żyły podkolanowej, która również często jest parzysta i na udzie przechodzi w żyłę udową powierzchowną (nazywaną inaczej żyłą udową).

Istotne znaczenie mają zatoki żylne mięśni brzuchatego i płaszczkowatego łydki. Mięśnie te znajdują się w ciasnych przestrzeniach podpowięziowych. Ich praca składa się na mechanizm zwany pompą mięśniową, warunkujący prawidłowy odpływ krwi z mięśni do głównych pni żył głębokich i dalej w stronę serca. Cofaniu się krwi zapobiegają zastawki w żyłach.

Żyły powierzchowne

Żyły powierzchowne, leżące w luźnej tkance podskórnej, nie mają takiego zewnętrznego wzmocnienia jak leżące podpowięziowo żyły mięśniowe oraz głębokie. Tym tłumaczy się większą skłonność do poszerzenia i powstawania pierwotnej niewydolności zastawek tych naczyń.

Żyły łączące

Żyły łączące (przeszywające) zapewniają połączenia między układem powierzchownym i głębokim, warunkując jednokierunkowy przepływ w kierunku żył głębokich. Wyróżnia się żyły przeszywające bezpośrednie, łączące główne pnie układu powierzchownego i głębokiego, oraz pośrednie, również łączące oba układy, ale najczęściej za pośrednictwem żył śródmięśniowych. Żyły przeszywające bezpośrednie mają względnie stałą lokalizację i istotne znaczenie kliniczne: ich niewydolność powoduje wsteczny przepływ krwi i nadciśnienie w układzie żył powierzchownych.

Fizjologia odpływu krwi

Fizjologiczny odpływ krwi żylnej w pozycji wyprostowanej umożliwia działanie pompy mięśniowej. Skurcz mięśni łydki, mogący wytworzyć w żyłach głębokich ciśnienie około 120 mmHg, powoduje przemieszczenie krwi z zatok mięśniowych do głównych pni żylnych. Szczelne zastawki żył przeszywających zapobiegają cofaniu się krwi podczas skurczu mięśni do układu żył powierzchownych, a zastawki żył głębokich uniemożliwiają wsteczny odpływ podczas rozkurczu mięśni łydki.