Wstęp

Transplantacja serca jest dziś postępowaniem z wyboru w leczeniu ciężkiego i nieodwracalnego uszkodzenia serca. Do 2008 r. wykonano ponad 76 000 przeszczepień serca w 301 ośrodkach na świecie, co świadczy o rozpowszechnieniu tego leczenia, skutecznego w najtrudniejszych przypadkach ciężkiego uszkodzenia serca.

Pierwszy w Polsce nowoczesny program transplantacji serca zainicjował wybitny kardiochirurg Zbigniew Religa 5 listopada 1985 r. w Zabrzu. W 2001 r. program transplantacji serca i płuc z powodzeniem rozpoczął w Zabrzu Marian Zembala wraz z zespołem (Romanem Przybylskim, Jackiem Wojarskim, Ewą Kucewicz-Czech), a w 2003 r. – program transplantacji płuc. W Polsce w latach 1985-2008 w Zabrzu wykonano ponad 850 transplantacji serca i 31 płuc lub serca i płuc u dorosłych i dzieci. Transplantacje serca wykonuje się dziś także w Warszawie, Krakowie, a od 2007 r. również w Gdańsku. Po przeszczepieniu serca rok przeżywa dziś 85-90% chorych, a pięć lat 60-70%.

Z danych International Society of Heart and Lung Transplantation (ISHLT) wynika, że w 2007 r. na świecie wykonano 3205 transplantacji serca, tylko 70 transplantacji serca i płuc łącznie oraz 2168 transplantacji płuc.

Do najczęstszych przyczyn ciężkiej niewydolności serca wymagającej transplantacji serca należą:

• rozległe pozawałowe uszkodzenie serca (44%)
• kardiomiopatia pozapalna (44%)
• schyłkowa postać nabytych wad serca (2%)
• wrodzone wady serca (3%).
  
  

Retransplantacje stanowią 2,0%, inne choroby, w tym guzy serca, odpowiadają za 4% transplantacji.

Największym problemem oczekujących na przeszczep serca jest i będzie niedostateczna liczba dawców. Pod względem liczby pobrań wielonarządowych Polska wciąż jest daleko za Hiszpanią, Wielką Brytanią czy Francją. Oznacza to, że wielu pacjentów nie doczekuje transplantacji. Dlatego tak istotne jest przestrzeganie zasad postępowania z chorymi z ciężką niewydolnością serca i wybór optymalnego postępowania zależnie od prognozowanego czasu przeżycia (tab. 1).

Kwalifikacja do przeszczepienia serca

Najczęściej przeszczepienie serca konieczne jest w przypadku:

• pozapalnej kardiomiopatii rozstrzeniowej
• rozległego pozawałowego uszkodzenia serca z bardzo dużym upośledzeniem kurczliwości lewej komory.
  
  

Wskazania do transplantacji serca przedstawiono w tabeli 2. Badania kwalifikujące do transplantacji wymienia tabela 3.

Uwagi na temat kwalifikacji w zależności od przyczyn uszkodzenia serca

Stan po zawale mięśnia sercowego

W celu wykrycia potencjalnie odwracalnych przyczyn niewydolności serca określa się stopień trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego. Jest to istotne zwłaszcza u chorych z uszkodzeniem pozawałowym, u których mięsień jest całkowicie martwy, a ulega hi...