Wstęp

Miażdżyca jest chorobą przewlekłą, która rozwija się przez całe życie. W jej przebiegu dochodzi do nagłych zdarzeń sercowo-naczyniowych, związanych z często nieodwracalnym uszkodzeniem układu krążenia i narządów wewnętrznych, znacznie pogarszających rokowanie.

W praktyce klinicznej zawsze w razie choroby o podłożu miażdżycowym lub ryzyka jej wystąpienia pojawia się problem przewidywania dalszego przebiegu schorzenia. Pierwsze zdarzenie sercowo-naczyniowe, np. zawał mięśnia sercowego, może wystąpić już >20 r.ż. Oczekiwana długość życia przekracza dziś w krajach rozwiniętych 70 lat, dlatego konieczne jest szacowanie skutków zdarzeń sercowo-naczyniowych nie tylko w ciągu pierwszych 30 dni, ale także w perspektywie 10 czy 20 lat.

Etiologia miażdżycy jest wieloczynnikowa. W piśmiennictwie można znaleźć informacje o ponad 300 zidentyfikowanych czynnikach ryzyka rozwoju miażdżycy i jej powikłań. Nie wszystkie mają jednakowe znaczenie – wiadomo na przykład, że 9 głównych czynników ryzyka zawału odpowiada za 90% ryzyka (tab. 1).

Jawna klinicznie choroba układu krążenia skraca średnią długość życia o mniej więcej 7,4 lat, zawał serca – o 9,2 lata, a udar mózgu o 12 lat. Z powodu rozpowszechnienia miażdżycy priorytetem jest niedopuszczenie do rozwoju chorób na jej podłożu. Najwięcej korzyści ze zwalczania czynników ryzyka odnoszą chorzy, u których ryzyko jest najwyższe. Od 1994 r. Europejskie i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC/PTK) zalecają, by nawet u pozornie zdrowych pacjentów oceniać całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe.

Skale i algorytmy oceny ryzyka

Skale i algorytmy służące do oceny ryzyka powinny być stosunkowo proste, tak aby można było je powszechnie stosować, a jednocześnie wystarczająco dokładne. Każda skala to wyraz kompromisu między tymi wymogami. Najczęściej wykorzystuje się informacje o kilku czynnikach ryzyka.

Najprostsze drukowane skale wymagają ograniczenia oceny niektórych czynników ryzyka do pewnych wartości progowych, np. wieku < lub >75 lat. Zmniejsza to dokładność oceny ryzyka, które zmienia się w przypadku większości czynników w sposób ciągły, np. z każdym rokiem życia. Ryzyko najczęściej opisuje się jako niskie, pośrednie lub wysokie.

Algorytmy w postaci programów komputerowych dostępnych w internecie czy przeznaczonych na palmtopy pozwalają ominąć ten problem i znacznie zwiększyć dokładność oceny, nie zawsze jednak można z nich skorzystać w poradni czy przy łóżku chorego.

Istnieje wiele algorytmów oceniających ryzyko chorób na podłożu miażdżycy. Część opracowano dla populacji europejskich.