Wstęp

Udar mózgu w krajach wysoko rozwiniętych stanowi trzecią co do częstości i drugą naczyniową przyczynę zgonów. W USA w ciągu roku dochodzi do ok. 600 tys., a w Wielkiej Brytanii do ok. 110 tys. udarów. W Polsce notuje się >60 000 nowych zachorowań rocznie. Udar niedokrwienny stanowi >70% wszystkich udarów i w 1/3 jest spowodowany zmianami w przedczaszkowych odcinkach tętnic doprowadzających krew do mózgu. W Polsce udar jest najczęstszą przyczyną trwałego inwalidztwa osób >40 r.ż.

Okolica rozwidlenia tętnicy szyjnej wspólnej, prawdopodobnie ze względu na występujące tam naturalne turbulencje przepływu, jest typowym miejscem rozwoju zmian miażdżycowych. Najczęściej są one umiejscowione w samym rozwidleniu tętnicy szyjnej wspólnej i przechodzą na tętnicę szyjną wewnętrzną i zewnętrzną. Ma to ogromne znaczenie kliniczne, ponieważ tak ulokowane zmiany miażdżycowe mogą stanowić przeszkodę w zaopatrzeniu ośrodkowego układu nerwowego w krew i są jednym z częstszych źródeł materiału zatorowego (będącego przyczyną udarów niedokrwiennych). Zatorowość i mikrozatorowość materiałem pochodzącym z blaszki miażdżycowej to najczęstszy mechanizm udarów spowodowanych przez miażdżycę tętnic szyjnych.

U części chorych podobne zmiany występują w odejściach od łuku aorty trzech głównych gałęzi tętniczych: pniu ramienno-głowowym, tętnicy szyjnej wspólnej lewej i podobojczykowej lewej. Najczęściej obserwuje się wtedy zmiany wielopoziomowe. Dlatego inną, choć rzadszą przyczyną udaru niedokrwiennego, jest spadek przepływu mózgowego spowodowany krytycznymi zwężeniami.

Dostępność okolicy rozwidlenia tętnicy szyjnej sprawia, że zmiany powodujące ich zwężenia można usunąć operacyjnie, a także leczyć metodami wewnątrznaczyniowymi.

Budowa i rola krążenia dogłowowego

Układ tętnic szyjnych

Na układ doprowadzający krew do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) składają się m.in. parzyste symetryczne tętnice szyjne wewnętrzne zaczynające się w rozwidleniach tętnicy szyjnej wspólnej. Typowo prawa tętnica szyjna wspólna pochodzi z rozwidlenia pnia ramienno-głowowego będącego pierwszym odgałęzieniem łuku aorty, zaś lewa tętnica szyjna wspólna odchodzi bezpośrednio od łuku aorty. Na wysokości chrząstki tarczowatej tętnica szyjna wspólna tworzy poszerzenie zwane zatoką i rozwidla się na tętnice szyjną wspólną oraz zewnętrzną, która często tworzy wspólny pień z tętnicą tarczową górną. Proksymalny krótki odcinek tętnicy szyjnej wewnętrznej tworzy nieznaczne poszerzenie – opuszkę.

Charakterystyczną cechą anatomii tętnic szyjnych jest to, że ani tętnica szyjna wspólna, ani tętnica szyjna wewnętrzna nie oddają żadnych gałęzi w odcinku przedczaszkowym (pierwszą gałęzią odchodzącą poza syfonem w podstawie czaszki jest tętnica o...