Wstęp

Procesami starzenia interesowano się od wieków, ale w ostatnim czasie, w związku z gwałtownie zachodzącymi zmianami demograficznymi i wzrostem odsetka osób w zaawansowanym wieku, zainteresowanie to znacznie się ożywiło. W rozdziale tym przedstawiono najistotniejsze różnice w postępowaniu z pacjentami w wieku podeszłym w najczęstszych chorobach układu krążenia.

Sytuacja demograficzna

W większości państw rozwiniętych liczba osób starych szybko się zwiększa. Podobnie jest w Polsce:

• w 1950 r. osoby ≥65 r.ż. stanowiły 5,2% całej populacji
• w 1990 r. odsetek ten wynosił już 10,2, w kolejnych 10 latach populacja osób starych zwiększyła się prawie o milion (przy jednoczesnym niespełna półmilionowym przyroście osób w całym społeczeństwie)
• dane z 2004 r. wskazują na dalszy wzrost liczby seniorów – 13,1% ludności stanowiły osoby >65 r.ż.
• w ciągu ostatniego ćwierćwiecza XX w. liczba osób, które ukończyły 80 lat, zwiększyła się o 70% (ta tendencja w największym stopniu dotyczyła osób między 90 a 94 r.ż. – w tym czasie ich liczba zwiększyła się o 160%)
• przewiduje się, że w największym stopniu wzrośnie liczba mężczyzn między 80 a 84 r.ż. oraz kobiet >90 r.ż.

Ogólne odmienności w zakresie diagnostyki i leczenia

Odmienności symptomatologii

Proces starzenia wiąże się z upośledzeniem sprawności i wydolności organizmu. Szczególnie trudne jest określenie granicy między objawami z zakresu fizjologii starzenia, które akceptujemy, a patologią wymagającą leczenia.

U chorych w podeszłym wieku szczególnie często obserwujemy:

• inną symptomatologię chorób (brak typowych objawów lub występowanie objawów nietypowych)
• objawy uniwersalne, czyli występujące w obrazie wielu różnych chorób, które często bywają błędnie przypisywane procesowi starzenia (np. osłabienie, ograniczona tolerancja wysiłku, zaburzenia funkcji poznawczych, depresja, apatia, zmęczenie, zaburzenia snu)
• maski geriatryczne, tj. sytuacje, gdy obraz kliniczny sugeruje zaburzenie, które nie jest pierwotną przyczyną objawów (np. zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca lub zaburzenia rytmu serca, których przyczyną może być niedokrwistość, zaburzenia metaboliczne, infekcje).

Odmienności strategii postępowania

Decyzję o leczeniu należy podejmować w zależności od sytuacji klinicznej po ocenie potencjalnych korzyści. Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjenta w wieku podeszłym z powodu współistnienia wielu chorób. Leczenie wszystkich zaburzeń nieuchronnie prowadzi do polipragmazji, a w konsekwencji do interakcji lekowych.