Wstęp

Żadna ze stworzonych w ciągu 50 lat zastawek mechanicznych i biologicznych nie spełniła warunków idealnej protezy: sprawnej hemodynamicznie, trwałej, nietrombogennej, obojętnej chemicznie i cicho pracującej. Dlatego zawsze przed podjęciem decyzji o operacji wszczepienia sztucznej zastawki należy rozważyć możliwość wykonania plastyki własnej zastawki (dotyczy zwłaszcza zastawki trójdzielnej i mitralnej). Typy sztucznych zastawek mechanicznych i biologicznych przedstawia tabela 1.

Rozwój protez mechanicznych dokonywał się w trzech etapach:

• protez koszyczkowych, kulkowych i dyskowych (Hufnagel 1952 r., Harken i Starr 1960 r.)
• zastawek z dyskiem uchylnym (implantowanych od 1966 r.)
• substytutów dwudyskowych (St. Jude Medical 1977 r.).
  
  

Kluczowe etapy w rozwoju protez biologicznych są następujące:

• pierwsze homografty (ludzkie zastawki) aortalne wszczepili w 1962 r. Ross i Barratt-Boyes
• heterografty implantowane są od 1965 r. (Binet i Carpentier)
• istotnym postępem było wprowadzenie bioprotez bezstentowych
• potrzeba znalezienia zastawki rosnącej wraz z dzieckiem zrodziła pomysł autograftu płucnego przeszczepianego w pozycję aortalną (operacja Rossa w 1967 r.)
• ostatnie lata przyniosły doświadczenia z bioprotezami wszczepianymi drogą przezskórną lub przezkoniuszkowo.
  
  

Każdego roku w Europie przeprowadza się ok. 50 tys. zabiegów wszczepienia sztucznych zastawek serca i prawie tyle samo zabiegów naprawczych.

Zastawki mechaniczne

Wspólnym elementem konstrukcyjnym zastawek mechanicznych jest sztywny pierścień obleczony kołnierzem pozwalającym wszyć protezę śródpierścieniowo lub ponadpierścieniowo (co umożliwia implantację substytutu o większym polu przepływu). Różnice dotyczą budowy elementu ruchomego zaworu oraz mechanizmu go utrzymującego (ryc. 1). Podstawą otwarcia i zamknięcia zastawki są zmiany ciśnienia w czasie pracy serca. Konstrukcja zastawki mechanicznej wymusza powstanie dwóch fal wstecznego przepływu – fali zamknięcia oraz przecieku konstrukcyjnego (ryc. 2).

Zastawki koszyczkowe, kulkowe i dyskowe

Zastawki te są tanie oraz proste do wszczepienia, ich wadą jest wysoki profil oraz stenotyczny charakter przepływu. W niektórych krajach stosowane są nadal kulkowe zastawki aortalne. Ograniczone pole przepływu przez zastawkę powoduje powstanie burzliwej fali o dużej prędkości, symetrycznie rozłożonej wokół kulki lub dysku (ryc. 3) co prowadzi do powstania wtórnego zwężenia między kulką a ścianą aorty, sprzyjającego poszerzeniu tętnicy głównej.