Wstęp

Uprawianie sportu wymaga systematycznego i długiego treningu, wiąże się też z uczestnictwem w zawodach. Działania te powodują adaptację układu krążenia, głównie serca.

Serce sportowca to prawidłowa fizjologiczna odpowiedź serca na wysiłek fizyczny – dostosowawcze zmiany układu krążenia zachodzące u osób uprawiających sport. Termin ten obejmuje zespół cech morfologicznych i funkcjonalnych obserwowanych u osób poddanych długotrwałemu wysiłkowi fizycznemu. Inne stosowane określenia to:

• zespół serca sportowego
• fizjologiczny przerost
• łagodny przerost
• sportowa przebudowa serca.
  
  

Jako pierwszy serce sportowca opisał w 1892 r. William Osler. Stwierdził, że przyczyną dużego serca u sportowców może być przedłużająca się praca mięśni. W 1899 r. Henschen opublikował wyniki badania, w którym metodą opukiwania stwierdzono, że biegacze uprawiający narciarstwo klasyczne mają większe serca niż grupa kontrolna.

Serce sportowca jest przedmiotem badań kardiologii sportowej. Głównym celem tej specjalności medycznej jest zapobieganie nagłym zgonom sportowców poprzez wykrywanie groźnych nieprawidłowości w budowie i funkcjach układu krążenia. Aktualny stan wiedzy i praktyczne wskazówki odnośnie do postępowania z tą szczególną grupą pacjentów zawierają rekomendacje American College of Cardiology/American Heart Association (ACC/AHA), opracowane w czasie 36. Konferencji w Bethesda w 2005 r. (znowelizowane w 2007 r.), i zalecenia Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (2005 i 2009 r.).

Zmiany adaptacyjne u sportowców

W odpowiedzi na systematyczny wysiłek fizyczny organizm człowieka reaguje zmianami adaptacyjnymi, których celem jest sprostanie dodatkowym obciążeniom. Zmiany te dotyczą morfologii i funkcji wszystkich układów: obejmują regulację metaboliczną, hemodynamiczną, neuroendokrynną i termiczną. Zachodzą też w składzie krwi, gospodarce hormonalnej, mięśniach szkieletowych, kościach i układzie nerwowym.

Zmiany w układzie krążenia i oddechowym

Są najważniejsze z punktu widzenia wydolności organizmu i osiąganych wyników. Można je podzielić na:

• zależne od regulacji nerwowej
• zmiany metabolizmu
• zmiany morfologii i funkcji.
  
  

W porównaniu z populacją młodych, zdrowych osób sportowców wyczynowych charakteryzuje:

• wolniejszy rytm serca
• większa objętość wyrzutowa
• mniejszy spoczynkowy rzut serca
• większa układowa tętniczo-żylna różnica zawartości tlenu we krwi
• szybszy powrót tętna do normy po zaprzestaniu wysiłku.

Sportowa przebudowa serca

Czynniki wpływające na przebudowę serca u sportowców