Wstęp

W diagnostyce gastroenterologicznej badania laboratoryjne wykonuje się w celu postawienia bądź potwierdzenia rozpoznania, różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi, oceny dynamiki zmian chorobowych oraz oceny rezerw czynnościowych narządów układu pokarmowego. O ile diagnostyka chorób układu pokarmowego, zarówno górnego, jak i dolnego odcinka, opiera się głównie na badaniach obrazowych, o tyle w diagnostyce chorób wątroby i trzustki w dużej mierze wykorzystuje się badania laboratoryjne. Obok badań morfologicznych są one podstawowym elementem diagnostyki.

Diagnostyka chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego

Badania biochemiczne

Badania laboratoryjne w diagnostyce chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego pełnią rolę pomocniczą w ocenie zaawansowania choroby.

Morfologia krwi obwodowej

Niedokrwistość towarzysząca krwawieniom i krwotokom z górnego odcinka przewodu świadczy o intensywności krwawienia.

Niedokrwistość może być również wynikiem przewlekłego niedożywienia czy wyniszczenia, np. w przebiegu chorób nowotworowych.

Zmiany zapalne błony śluzowej żołądka i dwunastnicy oraz zespoły upośledzonego wchłaniania mogą powodować niedokrwistość z niedoboru żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B₁₂ (często towarzyszy im niskie stężenie cholesterolu, wapnia i albuminy).

Gospodarka wodno-elektrolitowa

Skutkiem wymiotów mogą być zaburzenia wodno-elektrolitowe w postaci hipokaliemii i zasadowicy. Niedożywieniu towarzyszy hiponatremia. Wymioty i niedożywienie, z towarzyszącymi im zaburzeniami elektrolitowymi, często są następstwem upośledzonego opróżniania żołądka czy gastroparezy w przebiegu zaburzeń funkcji układu nerwowego i mięśniowego przewodu pokarmowego, chorób metabolicznych czy innych patologii pierwotnie niezwiązanych z układem trawienia.

Stężenie gastryny

Stężenie gastryny oznacza się w diagnostyce zespołu Zollingera-Ellisona (na czczo u zdrowych osób nie przekracza ono 150 pg/ml). Wartości >150 pg/ml (lub 10-krotnie przekraczające normę, kiedy pH soku żołądkowego <2,1) są charakterystyczne dla zespołu Zollingera-Ellisona – u niektórych chorych mogą wynosić nawet 100 000 pg/ml. Jeżeli nie ma możliwości oceny stężenia gastryny, duże znaczenie diagnostyczne ma zwiększone podstawowe wydzielanie żołądkowe kwasu solnego (BAO) >15 mmol/h.

Badania serologiczne

Badania w kierunku zakażenia Helicobacter pylori

Zakażenie Helicobacter pylori wykrywa się na podstawie obecności IgG przeciwko H. pylori w surowicy. Czułość testu wynosi 80-95%, swoistość 75-95%. Miano przeciwciał spada zwykle w ciągu 6-12 miesięcy od zakażenia, często jednak pozostaje długotrw...