Wstęp

Masa wątroby stanowi 2-3% masy ciała dorosłego człowieka (zwykle 1400-1600 g). Torebka wątroby w przeciwieństwie do miąższu jest unerwiona czuciowo. Dlatego dolegliwości bólowe pojawiają się tylko w tych chorobach wątroby, którym towarzyszy rozciągnięcie torebki wskutek wzrostu objętości narządu lub jej nacieczenie przez guz nowotworowy. Więzadło sierpowate dzieli wątrobę na płat prawy i znacznie mniejszy płat lewy. Na powierzchni trzewnej wątroby wyodrębnia się też płat czworoboczny i ogoniasty.

Ten podział anatomiczny nie pokrywa się jednak z podziałem czynnościowym (chirurgicznym), uwzględniającym 8 segmentów unaczynionych przez odrębne gałęzie tętnicy wątrobowej (podział według Couinauda; ryc. 1). Wątroba otrzymuje krew z dwóch źródeł; z żyły wrotnej (70-80%; ok. 1500 ml/min) i z tętnicy wątrobowej (20-30%). Krew naczyń zatokowych jest w związku z tym mieszaniną krwi wrotnej i tętniczej w stosunku ok. 3:1.

Embriologicznie wątroba wywodzi się z uchyłka wątrobowego jelita przedniego. Początek rozwoju wątroby sięga 4 tygodnia życia płodu. Płodowe komórki wątrobowe (hepatoblasty) pochodzą z komórek endodermalnych. Są one bipotencjalnymi komórkami progenitorowymi – mogą się różnicować zarówno w kierunku dojrzałych hepatocytów, jak i komórek nabłonkowych przewodów żółciowych. W 3 miesiącu życia płodowego wątroba zajmuje prawie całą jamę brzuszną (później nadal się powiększa, ale już wolniej niż reszta organizmu).

Wątroba jest unerwiona przez włókna współczulne i przywspółczulne pochodzące z dolnych zwojów piersiowych, zwoju trzewnego, nerwu błędnego i prawego nerwu przeponowego.

Czas życia hepatocytów jest długi (ok. 6 miesięcy), a podziały komórkowe w warunkach prawidłowych zachodzą rzadko.

Budowa anatomiczna i histologiczna

Wątrobę można opisać jako piramidę leżącą na boku pod kopułą przepony (ryc. 2). Podstawa piramidy jest oparta na bocznej ścianie powłok brzusznych, między V i X żebrem w prawej linii pachowej środkowej. Między wątrobą i ścianą klatki piersiowej oprócz przepony znajduje się płuco (do VIII żebra) i zachyłek opłucnowy (do X żebra). Wypukła i gładka górno-przednia powierzchnia wątroby przechodzi ostrym brzegiem w powierzchnię dolną. Brzeg wątroby jest ukryty pod łukiem żebrowym do linii środkowo-obojczykowej prawej, a następnie biegnie skośnie na lewo i ku górze. W linii pośrodkowej brzeg wątroby znajduje się ok. 5 cm poniżej wyrostka mieczykowatego mostka, po czym znika pod lewym łukiem żebrowym. Szczyt piramidy jest umiejscowiony po stronie lewej na wysokości żeber V i VI w linii środkowo-obojczykowej.