Definicje

Marskość wątroby definiuje się na podstawie obrazu histopatologicznego, a warunkiem jej rozpoznania jest stwierdzenie guzków regeneracyjnych z przegrodami łącznotkankowymi. W badaniu mikroskopowym beleczkowy układ hepatocytów zastępują chaotyczne skupiska komórek regenerujących (guzki regeneracyjne), między którymi znajdują się wąskie lub szerokie przegrody łącznotkankowe. W obrębie przegród często znajdują się komórki zapalne i proliferujące przewodziki żółciowe. Stwierdzono korelację między szerokością przegród łącznotkankowych a wielkością nadciśnienia wrotnego.

Włóknienie nie jest synonimem marskości, może bowiem ograniczać się do strefy środkowej, czyli okołocentralnej płacika wątrobowego (np. w niewydolności serca) lub do przestrzeni wrotnych i okołowrotnych stref płacików wątrobowych (np. w chorobach wirusowych lub cholestatycznych). Podobnie synonimem marskości wątroby nie jest sama obecność guzków regeneracyjnych. W guzkowym rozroście regeneracyjnym (NHR – nodular regenerative hyperplasia) wątroba usiana jest guzkami regeneracyjnymi, ale nie stwierdza się włóknienia.

Marskość jest końcowym etapem procesów destrukcyjnych i naprawczych (regeneracja, włóknienie) wywołanych przez liczne czynniki etiologiczne odpowiedzialne za przewlekłe choroby wątroby (najczęstszymi są HBV i HCV, alkohol, choroby metaboliczne i autoimmunologiczne). Średni czas od pierwszych oznak uszkodzenia wątroby do rozwoju marskości wynosi 10-20 lat. Marskość powoduje zaburzenia czynności wątroby, czego przyczyną jest:

• zmniejszenie masy czynnego miąższu (mniejsza liczba hepatocytów)
• upośledzenie wymiany substancji odżywczych i produktów metabolicznych między krwią i hepatocytami, spowodowane:
  • kapilaryzacją naczyń zatokowych
  • włóknieniem przestrzeni okołozatokowych
  • wrotno-układowym przeciekiem krwi na poziomie wewnątrzwątrobowych przegród łącznotkankowych.

Klasyfikacja

Marskość wątroby klasyfikuje się w zależności od:

• wielkości guzków regeneracyjnych
• szerokości przegród łącznotkankowych
• aktywności zapalnej
• czynnika etiologicznego.

Podział uwzględniający wielkość guzków regeneracyjnych

Wyróżnia się marskość:

• drobnoguzkową (guzki <3 mm, niezawierające żadnej lub zawierające tylko jedną przestrzeń wrotną); marskość drobnoguzkowa jest charakterystyczna dla alkoholowej choroby wątroby. Z czasem może przeistoczyć się w wielkoguzkową
• wielkoguzkową (guzki >3 mm, zawierające kilka przestrzeni wrotnych); przykładem jest marskość pomartwicza, gdy martwica jest wywołana działaniem toksyn lub zakażeniem HBV; marskość wielkoguzkowa występuje również u chorych z wrodzonym niedoborem α₁-antyproteazy
• mieszaną; o tej postaci mówi się w przypadku współwystępowania małych i dużych guzków regeneracyjnych.