Wstęp

Regularne oddawanie stolca ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka i powinno odbywać się 1-2 razy w ciągu doby. Zdrowy człowiek może wydalać stolec częściej niż dwa razy w ciągu doby lub rzadziej – co dwa dni, pod warunkiem że wygląd i spoistość stolca są prawidłowe. Większość zdrowych osób wydala stolec w godzinach rannych. W skład prawidłowego stolca wchodzą niestrawione resztki pokarmowe, a zwłaszcza błonnik i obumarłe komórki błony śluzowej jelit, woda (ok. 75% masy stolca) i elektrolity, bakterie w większości kolonizujące jelito grube (ok. 50% masy stolca), śluz. Zaparcia są przyczyną znacznego dyskomfortu i obniżenia jakości życia, powodują także istotne obciążenia socjoekonomiczne.

Definicje

Zaparcie oznacza do 3 wypróżnień w tygodniu i oddawanie z wysiłkiem twardych, suchych stolców, czemu często towarzyszy uczucie niepełnego wypróżnienia.

Ostre zaparcie to wstrzymanie oddawania stolca, które pojawia się nagle i najczęściej wywołane jest obecnością przeszkody mechanicznej, np. guza okrężnicy. Ostre zaparcie może się również pojawić w wyniku odwodnienia lub głodówki i wówczas szybko ustępuje po przywróceniu normalnego nawodnienia i żywienia.

Przewlekłe zaparcie to zaparcie trwające przez dłuższy czas (co najmniej przez kilka tygodni).

Ciężkie zaparcie oznacza oddawanie nie więcej niż dwóch twardych stolców w ciągu miesiąca.

Definicja wg Kryteriów rzymskich III

Inną definicję zaparcia czynnościowego, tzw. Kryteria Rzymskie I opracowali eksperci w 1992 r. Definicję tę zmieniano dwukrotnie, w 1999 i 2006 r. i opublikowano jako Kryteria Rzymskie II i III. Według tych zaleceń warunkiem rozpoznania zaparcia jest występowanie przez 3 miesiące w ciągu ostatnich 6 miesięcy co najmniej dwóch z objawów wymienionych w tabeli 1 w ponad 25% wszystkich wypróżnień.

Epidemiologia

Zaparcie jest bardzo częstą przewlekłą i uciążliwą dolegliwością ze strony przewodu pokarmowego. Należy do tzw. chorób cywilizacyjnych, przeważnie występujących w krajach zachodnich, dobrze rozwiniętych ekonomicznie. Częstość występowania zaparcia jest różnie podawana – od 2% do 28% populacji krajów rozwiniętych. Częstość występowania zwiększa się z wiekiem, po 65 r.ż. cierpi na nie 20-30% osób. Kobiety chorują na zaparcia 2-3-krotnie częściej niż mężczyźni. Ciężkie zaparcia występują u 3-10% populacji, kobiety chorują częściej od mężczyzn.

Patofizjologia

Wydalanie stolca, czyli defekacja, jest procesem złożonym i zależy od:

• objętości i konsystencji stolca
• perystaltyki jelita grubego
• czynności mięśni i nerwów odbytnicy i odbytu
• anatomii jelita grubego i odbytu