Definicja

Samoistne zespoły bólowe odbytu i odbytnicy objawiają się bólem i dyskomfortem w okolicy odbytu oraz zaburzeniami oddawania stolca. Dolegliwości występują okresowo, trwają różnie długo, a ich nasilenie jest zmienne. Częstość występowania napadów jest trudna do ustalenia z uwagi na trudności różnicowania idiopatycznych zespołów bólowych z zespołami spowodowanymi czynnikami organicznymi oraz niemożliwy do oszacowania odsetek pacjentów, którzy nie zgłosili się do lekarza pomimo czasami znacznie nasilonych dolegliwości.

Epidemiologia

Samoistne zespoły bólowe odbytu i odbytnicy rozpoznaje się dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn, zwykle między 10 a 60 r.ż., najczęściej w grupie wiekowej 20-45 lat.

Przyczyny

Przed rozpoznaniem samoistnych zespołów bólowych odbytu i odbytnicy należy wykluczyć wszystkie przyczyny organiczne, przede wszystkim choroby nowotworowe. Zespoły bólowe odbytu i odbytnicy mogą być spowodowane:

• nowotworami
• zmianą topografii miednicy
• chorobami kości
• chorobami stawów
• chorobami neurologicznymi.

Podział

Do samoistnych zespołów bólowych odbytu i odbytnicy należą:

• zespół dźwigaczy odbytu (levator syndrome)
• kokcygodynia (coccygodynia)
• napadowy ból odbytu (proctalgia fugax).

Zespół dźwigaczy odbytu

Zespół dźwigaczy odbytu został scharakteryzowany już w 1859 r. przez Simpsona. Jednak dopiero w 1936 r., po opisaniu 12 przypadków bólów odbytu leczonych masażem mięśni odbytu i okolicy kości guzicznej, Thiele zauważył związek objawów ze skurczem mięśni. W 1964 r. Wasserman, a w 1968 r. Wallace i Madden opublikowali prace, w których stwierdzili, że przyczyną bólu jest skurcz mięśni dźwigaczy odbytu.

Epidemiologia

Nieco ponad 70% pacjentów cierpiących na zespół dźwigaczy odbytu to kobiety. U ponad 50% pacjentów dolegliwości pojawiają się w 4, 5 lub 6 dekadzie życia, choć najmłodszy przedstawiony w piśmiennictwie pacjent miał 6, a najstarszy 90 lat.

Obraz kliniczny

Zespół dźwigaczy odbytu objawia się występowaniem w okolicy odbytu, kości krzyżowej i kości guzicznej:

• bólu, który jest przewlekły i nasila się w pozycji siedzącej; czasami obejmuje także pośladki i uda, co jest głównym powodem zgłaszania się do lekarza
• napięcia
• dyskomfortu
• rozpierania (uczucie piłki w odbytnicy).