Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Gastroenterologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Wybrane choroby metaboliczne wątroby
Od wieku dziecięcego do dorosłego

Piotr Socha, Agnieszka Bakuła

Wstęp

Ważną częścią hepatologii dziecięcej są choroby cholestatyczne i metaboliczne, prowadzące do marskości wątroby, a także choroby o łagodnym przebiegu w wieku dziecięcym, ale o poważnym rokowaniu po osiągnięciu dorosłości.

Wiele chorób metabolicznych ujawnia się w pierwszych latach życia. Mogą mieć przebieg ostry, z cholestazą, zaburzeniami krzepnięcia i wodobrzuszem. Diagnostyka prowadzona jest wtedy w trybie pilnym, najczęściej w ośrodkach hepatologicznych.

Niektóre choroby metaboliczne ujawniają się jednak dyskretnymi cechami uszkodzenia wątroby, np. nieznacznym powiększeniem wątroby lub śledziony, wzrostem aktywności aminotransferaz. W tej grupie wczesne rozpoznanie często umożliwia skuteczne leczenie i zapobiega rozwojowi pełnoobjawowego stadium.

Wybrane zaburzenia metaboliczne typowe dla wieku niemowlęcego i dziecięcego przedstawiono w rozdziale „Przewlekła cholestaza u dzieci”. W tym rozdziale omówiono dwie choroby metaboliczne rozpoznawane zarówno u dzieci, jak i u dorosłych:

  • niedobór α1-antyproteazy (dawna nazwa: α1-antytrypsyna)
  • chorobę Wilsona.

Niedobór α1-antyproteazy

α1-antyproteaza jest głównym przedstawicielem rodziny serpin (inhibitorów proteaz serynowych), tj. białek odpowiedzialnych za inaktywację elastazy neutrofili i innych enzymów elastolitycznych. Ma również właściwości przeciwzapalne, hamuje bowiem kaskadę reakcji zapalnych.

Niedobór α1-antyproteazy ujawnia się zwykle w 4-8 tygodniu życia pod postacią przedłużonej żółtaczki o charakterze cholestatycznym. Jest on jedną z głównych przyczyn noworodkowego zapalenia wątroby. Jest też najczęstszą wśród chorób uwarunkowanych genetycznie oraz drugą po atrezji zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych przyczyną przeszczepiania wątroby u dzieci.

Rys historyczny

Pierwsze opisy przypadków niedoboru α1-antyproteazy pochodzą z 1963 r. i dotyczą pacjentów z rozedmą płuc. Od tego czasu poznano budowę tego białka, mechanizm łączenia z elastazą neutrofilową, sposób dziedziczenia niedoboru i objawy kliniczne. Nadal jest jednak wiele niejasności dotyczących patomechanizmu i czynników prognostycznych.

Epidemiologia

Niedobór α1-antyproteazy jest jedną z najczęstszych wrodzonych chorób w Europie. Częstość występowania klasycznej formy niedoboru α1-antyproteazy – o fenotypie PiZZ (obecność 2 patologicznych alleli Z) szacuje się na 1 na 1500-3500 żywych urodzeń. W 2006 r. opublikowano metaanalizę obejmującą 68 badań epidemiologicznych przeprowadzonych w 21 krajach europejskich, z udziałem łącznie 75 390 osób. Na ich podstawie średnią częstość występowania fenotypu PiZZ w populacji europejskiej oceniono na 1 na 4727. Z badań przeprowadzonych w Polsce wynika, że częstość występowania allelu Z wynosi 10,5 na 1000. Pozwala to oszacować częstość fenotypu PiZZ na 1 na 9110.